Náttúrufræðingurinn - 2006, Qupperneq 3

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Náttúrufræðingurinn 75 ára
Fyrsta tölublað Náttúrufræðingsins
leit dagsins ljós fyrir 75 árum, á árinu
1931. Lítið hefur þó farið fyrir þessum
tímamótum sem vert er að minnst
nokkrum orðum.
Fyrstu útgefendur Náttúrufræð-
ingsins voru tveir stórhuga náttóru-
fræðingar þeir Guðmundur G. Bárðar-
son, jarðfræðingur og Árni Frið-
riksson, fiskifræðingur, og gáfu þeir
ritið út á eigin ábyrgð. Hið íslenska
náttórufræðifélag keypti tímaritið árið
1941 og gerði það að félagsriti sínu
1952. Frá 1996 hefur Náttórufræði-
stofnun íslands annast umsjón með
útgáfunni samkvæmt samningi við
HÍN. Nú verða enn tímamót í útgáfu
Náttúrufræðingsins þegar Náttúru-
fræðistofa Kópavogs tekur við út-
gáfunni frá og með þessu hefti.
Ritinu var frá upphafi ætlað að vera
„alþýðlegt fræðslurit um náttúru-
fræði" eins og enn stendur í titli þess.
Fyrsti árgangurinn var 188 bls. og þar
var sannarlega fjallað um allt milli
himins og jarðar: dýrafræði, mann-
fræði, læknisfræði, grasafræði, jarð-
fræði, landafræði, eðlisfræði, efna-
fræði, verkfræði, veðurfræði, stjömu-
fræði ... og reyndar ýmislegt fleira
svo sem um Lagarfljótsorminn! Þeir
Guðmundur og Ámi áttó mikið efni í
ritinu fyrstó árin en einnig fjölmargir
náttórufræðingar aðrir og áhugamenn
um fræðin.
Ef borið er saman efni og efnistök í
fyrstó og síðustó árgöngum Náttóru-
fræðingsins má sjá að hann hefur fylgt
stefnu fyrstó útgefenda sinna býsna
vel. Utlitslega hefur tímaritið auðvitað
tekið stakkaskiptóm; er nú litprentað í
stóru broti sem gefur meira færi á
myndrænni framsetningu efnis en
áður var mögulegt. I Náttúru-
fræðingnum birtast sem fyrr greinar
og fréttir sem eru læsilegar öllum
áhugamönnum en einnig ritrýndar
fræðigreinar sem mikill fengur er að.
Gagnrýnt hefur verið að slíkar greinar
hafi á undanförnum árum vaxið að
umfangi á kostnað styttri greina og
frétta. Því er til að svara að tímaritið er
nær eini vettvangurinn fyrir birtingu
slíkra greina á íslensku ef frá eru talin
fjölrit stofníina og Bliki og Fuglar sem
eru tímarit um fugla. Til að vega upp á
móti þessari þróun hefur ritstjórn
tekið saman náttúrufarsannála og
birtist annáll ársins 2005 í þessu hefti.
Eftir stendur þó að Náttúrufræð-
ingurinn er ekki sá vettvangur um-
ræðu um náttóruvemd sem margir
telja að hann ætti að vera. Þannig hafa
t.a.m. deilur undanfarinna ára um
náttúruspjöllin vegna Kárahnjúka-
virkjunar siglt hljóðlega framhjá
síðum tímaritsins. Sumir kunna að
segja að af þeim sé nú nóg í öðrum
fjölmiðlum en ég tel að þessar gagn-
sýnisraddir eiga nokkum rétt á sér. Ef
Náttórufræðingurinn á að vera lifandi
miðill þarf hann ekki aðeins að vera
fjölbreyttur að efnisvali heldur einnig
vakandi vettvangur frjórra og fjörugra
skoðanaskipta um ágreiningsmál sem
brenna á náttúrufræðingum og
náttóruunnendum.
Ég hef nú átt þess kost að fylgja
Náttórufræðingnum á vegferð hans
um tíu ára skeið. Vonandi verður það
aðeins brot af lífi tímaritsins en
óneitanlega er það nokkur skerfur af
starfsævi einstaklings. Það er
skemmtilegt og gefandi starf að vera
ritstjóri Náttúrufræðingsins. Það
heldur manni vakandi í faginu og
styrkir persónuleg tengsl við fjöldann
allan af fólki víða í samfélaginu og um
allt land. Á þessum tíma hef ég unnið
náið með tveimur ritstjómum, fyrst
undir forystó Áslaugar Helgadóttór,
plöntóerfðafræðings og frá 2003 undir
forystu Árna Hjartarsonar, jarð-
fræðings. Ég vil þakka þeim og því
ágæta fólki sem setið hefur og sitór í
ritstjóminni fyrir ánægjulegt samstarf
sem aldrei hefur borið skugga á og
óska nýjum ritstjóra og Náttúru-
fræðingnum allra heilla í framtíðinni.
Af höfundum mætti nefna marga
sem vert væri að þakka samstarfið og
góða vináttu. Aðeins einn skal þó
nefndur hér. Ekki aðeins vegna þess
að hann er jafnaldri Náttórufræðings-
ins, fæddur árið 1931 og fagnar því 75
ára afmæli eins og tímaritið, heldur
vegna þess hversu hollur hann hefur
verið Náttúrufræðingnum og upp-
haflegu markmiði hans. Þessi 75 ára
unglingur er fyrrverandi ritstjóri
Náttórufræðingsins, Örnólfur Thor-
lacius, sem hefur þann tíma sem ég
hef ritstýrt tímaritinu verið óþreytandi
við að senda mér efni, bæði lengri og
styttri greinar, sem og fréttir af
innlendum og erlendum vettvangi. Ég
óska Náttórufræðingum og Ömólfi til
hamingju með þessi tímamót og hvet
hann og aðra til að halda áfram að
skrifa í Náttúrufræðinginn og efla
hann.
Álfheiður Ingadóttir er líffræðingur og
útgáfustjóri Náttúrufræðistofnunar
íslands. Hún hefur verið ritstjóri
Náttúrufræðingsins frá í ágúst 1996.
Leiðrétting.
Því miður urðu þau mistök í síðasta hefti Náttúrufræðingsins, 74.árg. 1.-2. hefti að síðasta lína bls. á bls. 32 féll niður.
Meðfylgjandi er leiðrétting sem hægt er að líma neðst á síðuna. Á bls. 15, í 2. töflu, voru tvær villur. Fyrsta línan neðan við
skýringar, „Sjávarhólar ... o.s.ffv." á að hverfa, og dagsetning á Steinholtshlaupi í næst neðstu línu á að vera 15/1,1967. Beðist
er velvirðingar á þessum mistökum. - Ritstj.
63