Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 41

ÖRNÓLFUR THORLACIUS
Þróun
TEGUNDANNA
Tilraun til samantektar á hugmyndum manna fyrr og nú
2. hluti
/ fyrsta hluta þessarar greinar voru rakt-
ar ýmsar hugmyndir manna um uppruna
og eðli lífheimsins frá upplýsingatíma,
seint á sautjáiulu öld og á hinni átjándu,
fram á miðja nítjándu öld. Meðal annars
var greint frá tegundarhugtökum Linnés
og Buffons, þróunarkenningum Eras-
musar Darwins og Lamarcks, hamfara-
kenningu Cuviers, samfellukenningu
Lyells og hugmyndum þýsku náttúru-
heimspekinganna. Hér verður jjallað um
þróunarkenningu Charles Darwins og
áhrif hennar á samtímamenn hans.
ÞRÓUNARKENNING í
MÓTUN
Charles Robert Darwin (12. mynd) fæddist
12. febrúar 1809. Hann var af velbornu
ensku menntafólki. Faðir hans, Robert Dar-
Örnólfur Thorlacius (f. 1931) lauk fil.kand.-prófi
í líffræði og efnafræði frá Háskólanum í Lundi í
Svíþjóð 1958. Hann var kennari við Mennta-
skólann í Reykjavík 1960-1967, Menntaskólann
við Hamrahlíð 1967-1980 og rektor þess skóla
1980-1995. Samhliða kennslustörfum hefur Örn-
ólfur samið kennslubækur og hann hafði um árabil
umsjón með fræðsluþáttum um náttúrufræði í
útvarpi og sjónvarpi. Hann var um skeið ritstjóri
Náttúrufræðingsins.
win, var virtur læknir og móðirin, Susannah,
sem dó meðan Charles var barn, var dóttir
frægs leirkerasmiðs og postulínsgerðar-
manns, Josiah Wedgwood. í latínuskóla
sinnti Darwin náminu illa en eyddi tímanum í
skotveiðar á hestbaki með hundum, auk
þess sem hann safnaði bjöllum og steinum
og skoðaði fugla. Roberl Darwin var að
vonum mæddur á framferði sextán ára sonar
síns og spáði þessu um framtíð hans:
Þú skeytir engu nema skothundum og
rottuveiðum, og þú munt verða bæði sjálfum þér
og allri ætt okkar til skammar. (Chancellor 1981,
bls. 53; þýðing Steindórs Steindórssonar.)
Árið 1825 hóf Darwin nám í læknisfræði
við Edinborgarháskóla. Það átti stórilla við
hann og í ársbyrjun 1828 var hann sendur í
guðfræðinám í Cambridge. Þótt mikið af tíma
hans færi í veiðar og reiðmennsku og annað
í sukk og spil lauk hann prófi 1831 en tók
aldrei vígslu.
í Edinborg og síðar í Cambridge kynntist
Darwin ýmsum náttúrufræðingum og nam
margt af þeim. í ágúst 1831 bauðst honum að
sigla með bresku herskipi, HMS Beagle, í
rannsóknaleiðangur með ströndum Suður-
Ameríku og þaðan um Kyrrahaf og Ind-
landshaf suður fyrir Afríku og til Englands.
Robert Darwin lagðist í fyrstu gegn þessum
áformum sonar síns en mágur hans - og
Náttúrufræðingurinn 69 (1), bls. 39-49, 1999.
39