Náttúrufræðingurinn - 1980, Qupperneq 14

SKÖGRÆKT OG TRJÁRÆKT
Á ÞESSARI ÖLD
Á árunum fyrir og eftir aldamótin
voru það aðallega danskir menn sem
sýndu skógræktarmálum áhuga hér-
lendis. Fyrir þeirra tilstilli var komið
upp gróðrarstöðvum og þeir sögðu fyrir
um meðferð skóga. En þáttaskil urðu í
sögu íslenskra skóga með tilkomu fyrstu
skógræktarlaganna sem samþykkt voru
á Alþingi 1907 eftir mikiö málþóf og
næsta ár var skipaður fyrsti skógrækt-
arstjóri íslands.
Með skógræktarlögunum var
merkum áfanga náð, en framkvæmdir
urðu ekki miklar fyrst í stað. Almenning
í landinu skorti trúna á möguleika til
trjá- og skógræktar og ekkert afl var í
landinu sem kynt gæti áhugann. Ung-
mennafélögin tóku að vísu skógræktar-
mál á stefnuskrá sína, skáldin ortu
hvatningarijóð en fjármagn skorti. Hins
vegar var mikið unnið að friðunar-
málum og má reyndar segja að með til-
komu gaddavírsins hafi orðið viss
þáttaskil í þvi tilliti, þvi þá var fyrst
hægt að friða skóglendur í stórum stíl
fyrir ágangi. Þá var Hallormsstaða-
skógur friðaður og Vaglaskógur og fleiri
smærri svæði.
I grein eftir Guttorm Pálsson sem
birtist í ársriti Skógræktarfélags íslands
árið 1954 og heitir: Mörkin og gróðrar-
stöðin á Hallormsstað, 50 ára minning,
segir:
Allt til 1902 var ógerlegt að friða land í
stórum stíl. Túnræktin var á byrjunar-
stigi. Þúfnasléttun var þá að byrja, er
nýja öldin gekk í garð. Skógræktin var þá
að heita má óþekkt með ö'lu. Að vísu var
hafin gróðursetning í smáum stíl á Þing-
völlum og við Grund í Eyjafirði en á
Austur- og Norðurlandi hófst undir-
búningur 1901 — 1902.
Ræktunarmöguleikar voru því nær
ótakmarkaðir hér á landi en þeir voru
ónotaðir að mestu. Landið var beitt til
hins ýtrasta en ræktarland, tún og
áveitulönd voru smáblettir á víðáttu-
miklu landi, sem fylgdi flestum jörðum
og túnin höfðu minnkað í stað þess að
færast út, ef búskapur átti að blómgast
og vera sæmilega öruggur atvinnuvegur.
Skógarnir voru horfnir að mestu um land
allt en það sem eftir var af skógum og
kjarri, sætti illri meðferð. Hvernig átti að
verja landið fyrir ágangi búfjárins þegar
ekkert var girðingarefnið? . . .
Árangur af friðun kom fljótt i ljós og í
kjölfar vaxandi trúar á möguleika skóg-
ræktar kom stofnun Skógræktarfélags
íslands á Þingvöllum i tengslum við Al-
þingishátíðina 1930.
Á árunum 1920—30 var farið að
flytja inn allskonar trjáplöntur í garða
og enn mætti telja tímamót þegar fengið
var eitt pund af síberísku lerkifræi til
Hallormsstaða og sáð í gróðrarstöðina
þar árið 1933. Það hefur vaxið með
miklum ágætum og er stolt skógræktar-
manna.
Eftir að Islendingar eignast sér-
menntaða skógfræðinga verða miklar
framfarir í trjá- og skógræktarmálum og
margskonar tilraunir hafa verið gerðar
með góðum árangri. Á vegum Skóg-
ræktar rikisins hafa verið flutt til lands-
ins fræ og plöntur frá ýmsum heims-
hlutum þar sem veðurskilyrði eru álika
og hér og hafa margar tegundir dafnað
ágæta vel. Nú er svo komið að hér eru í
ræktun 17 tegundir barrviðar og 28
tegundir lauftrjáa auk fjölda runnateg-
unda. Til samanburðar mætti geta þess
að fyrir 40 árum voru aðeins 4 tegundir
trjáa hér í ræktun. Hæstu tré hér á landi
eru nú 14—15 metrar og bolurinn á
þeim gildustu 40—50 cm í þvermál.
8