Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 22

Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 22
Árni Hjartarson: Jarðsjór og salt grunnvatn á íslandi INNGANGUR Salt grunnvatn bæði heitt og kalt cr allvíða ab finna á Islandi. Sagt er að fólki suóur meó sjó hafi fundist ferskt vatn bragódauft og óhæft til kaffiuppá- hellinga, svo vant var þaó orðió ísijltu vatni í brunnum sínum. Nú til dags þvkja þó fylgja því fleiri gallaren kostir ef neysluvatnið er saltblandað, enda er tæring þá fljót að segja til sín i vatns- lögnum og heimilistækjum. Selta í jarðvatni getur verið af tvennskonar uppruna, ]). e. a. s. komin úr sjó eða úr bergi með efnahvörfum og útskolun. Hvorttveggja er til hérlendis. Þegar um sjávarseltu er að ræða mun annaðhvort eiga sér stað beint inn- streymi sjávar í jarðlögin eins og vel þekkt er á Reykjanesi og víðar, cn einnig er til setbundinn sjór í fornu sjávarseti t. d. í leirlögum frá ísaldarlokum. Vatn getur leysl sölt og önnur stcinefni úr bergi og þvi meira sem það er heitara. Vatn frá háhitasvæðum er því oft allrikt af Na+ og C1 , en þessar jónir eru frumefni matarsaltsins. I eldgosum fell- ur tíðla út talsvert af söltum kring um eldstöðvarnar, sem regn og grunnvatn skola fljótlega burtu..Þetta salt er ættað úr iðrum jarðar. Magn þess er jafnan svo lítið að þess gætir ckki í grunnvatni. Oftast er auðvelt að greina sundur vatn sem fengið hefur seltu sína úr sjó og vatn sem skolað hefur seltu úr berg- grunninum. Vatn með sjávarseltu ein- kennist af jónahlutfallinu mgNa+/ mgCl = 0.6. í vatni sem fengið hefur seltu sína úr bergi er þetta hlutfall all breytilegt eða frá 2—10, fer það eftir hita og gerð bergsins, sem vatnið er komið úr. JA RÚSJOR A eyjum og útskögum þarsem jarðlög eru lek nær sjór víða að metta berg- grunninn. Þó flýtur jafnan lag af grunnvatni ofan á jarðsjónum en blandast honum ekki vegna mismun- andi eðlisþyngdar og rennslimótstöðu i jarðlögunum. Þykkt grunnvatnslagsins er venjulega nálægt fertugföld hæð grunnvatnsflatarins yfir sjávarmáli. Reykjanesskagi er eitt kunnasta jarð- sjávarsvæði landsins. Þar eru jarðlög svo lek, að mestöll úrkoma sem á land fellur hverfur í jörðu til grunnvatnsins og rennur til sjávar neðanjarðar. Vatn þetta kemur svo fram i fjörulindum víðsvegar um skagann allt frá Straumsvík og suð- ur i Selvog. Jafnframt því sem grunn- vatn á greiða leið um jarðlögin Náttúrufræðingurinn, 51 (3), bls. 116—122, 1981 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.