Náttúrufræðingurinn - 1984, Blaðsíða 4

2.mynd. Æðarfuglsbeinið úr
Melabökkum, hluti af mjaðm-
arbeini. — The sub-fossil bone
from Melabakkar.
fann ég fuglsbein í siltbjargi er fallið
hafði ofarlega úr Melabökkum. Líf-
fræðingarnir Skarphéðinn Þórisson og
Kristinn H. Skarphéðinsson greindu
fyrir mig beinið, og kann ég þeim
bestu þakkir fyrir. Peir töldu það vera
hluta af mjaðmarbeini úr hálfstálpuð-
um æðarfugli (Somateria mollissima
(L)) (2. mynd).
JARÐLAGASKIPAN
Guðmundur G. Bárðarson (1923)
var fyrstur jarðfræðinga til að kanna
jarðlagaskipan Mela- og Ásbakka. Á
grundvelli setgerðar og fornskelja
ályktaði hann að bakkarnir væru að
meginuppistöðu myndaðir úr sjávar-
seti frá ísaldarlokum.
Niðurstöður mínar um jarðlaga-
skipan efsta hluta Melabakka, þaðan
sem fuglsbeinið fannst, eru dregnar
saman á 3. mynd (sjá líka Ólafur Ing-
ólfsson 1981). Neðan til eru bakkarnir
gerðir úr gróflagskiptu, vel hörðu silti,
með nokkurri innblöndun af fínum til
meðalgrófum sandi. Ofar verður siltið
fínlagskipt og hálfhart, og mjög vel
aðgreint (þ. e. gróft og fínt efni hefur
greinst að). Enn ofar fara að koma inn
í siltið lagþynnur og síðan lög af fínum
sandi. Smám saman víkur síðan siltið
fyrir lagskiptum, vel aðgreindum
sandi. í sandinum er mikið um stein-
gerð ormaför (Arenicolites).
SETMYNDUNARUMHVERFI
í siltinu undir sandinum, á svipuð-
um stað í staflanum og fuglsbeinið
fannst í, fann ég nokkuð af steingerð-
um skeljum. Allt eru það tegundir sem
lifa við strendur Islands í dag, s. s.
gljáhnytla (Nucula tenuis (Montagu)),
hörpudiskur (Chlamys islandica (Mul-
ler)), rataskel (Hiatella arctica (L)) og
smyrslingur (Mya truncata (L)). í dag
lifa þessar tegundir á grunnsævi,
venjulega í og á siltbotni og eru vist-
fræðilega greindar til svo kallaðs Hall-
lokusamfélags (Thorson 1933, 1957).
Sandlögin ofan á siltinu hafa sennilega
myndast í strandnánd. Ormaför benda
til þess að myndunarstaðurinn hafi
verið neðst í fjöru, rétt neðan við sjá-
varfallamörk (Reineck og Singh
98