Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1986, Page 8

Náttúrufræðingurinn - 1986, Page 8
garða, s.s. túngarða, heygarða, skjól- garða, landamerkjagarða og sagnir eru um akurgerði. Á 1. mynd er sýnd staðsetning stærstu garðanna (nr. 1 — 5). Nokkru suðaustan við Múla, niður undir Tungufljóti, er að finna fornan garð er nefnist útgarður (nr. 1). Garð- ur þessi stendur nú lítt upp yfir um- hverfið, en öðru megin við hann hefur vatn grafið rás. Sagnir eru um, að fé hafi verið vaktað ofan við garðinn yfir nóttina og var það kallað „að standa á mosum“ (Helgi Kr. Einarsson munnl. uppl.). Hugsanlegt er að Útgarður hafi verið í tengslum við gömlu Tungnaréttirnar, sem eru nokkru neð- ar með Tungufljóti. í Bræðratungu voru skoðaðir tveir garðar. Annar er á Grámel austur undir Hvítá og heitir Flosatraðir (nr. 2). Liggur hann neðan frá ánni og upp á melinn, en stór hluti hans er nú kominn undir tún og sést garðurinn þar sem ávalur rimi. Hann mun áður hafa náð heim að Bræðratungu. Bryn- jólfur Jónsson (1895, bls. 22) lýsir garðinum eða götunum heim að Bræðratungu svo: „Frá Grámelsvaðinu liggur forn vegur heim yfir holtið, til Bræðratungu. í>að eru margar og stórar götur, hver við hliðina á annari. Þær eru nú uppgrónar fyrir löngu. Þær heita -Flosatraðir-, því sagt er, að Flosi hafi farið þenna veg, er hann —tróð illsakar— við Ás- grím. Hann gat og naumast annarstaðar farið.“ Guðríður Þórarinsdóttir (1949) get- ur einnig um Flosatraðir í frásögnum frá Bræðratungu og telur þær ná frá túni, austur mýrar og allar götur að Hvítá. Ekki er vitað um aldur Flosa- traða, en samkvæmt sögnum virðast þær fornar. Hinn garðurinn er sunnan Bræðratungu (nr. 3). Honum lýsir Matthías Þórðarson (1908, bls. 40 og 41) svo: „Hagagarður forn er sýnilegur þvert yfir tunguna milli Hvítár og Tungu- fljóts, langt nokkuð fyrir neðan bæinn Bræðratungu, hér um bil í stefnuna milli Reykholts og Langholts(-fjalls). Er hann nú sem breiður vegur upphlað- inn og grafir, nú uppgrónar, beggja vegna; hefir verið stungið þar úr í garð- inn.“ Við grófum lítillega í enda garðsins og virtist hann vera mjög forn. Nokkru ofan við garðlagið eru öskulög frá Heklugosinu 1693 og Kötlugosinu 1721. Kanna þarf báða þessa garða betur. í júníbyrjun 1986 var kannaður all- mikill garður í Skálholti (nr. 4). Hann liggur frá Brúará, skammt ofan við Þorlákshver, austur að Hvítá. Hann er um 1,4 km langur. Garðurinn hefur því girt af Skálholtstunguna og vafa- lítið verið hlaðinn til að halda búfé í sjálfheldu fyrir neðan. Litið var laus- lega á snið í gegnum garðinn og reyndust vera um 13 cm af jarðvegi milli garðlagsins og svonefnds Land- námslags. Ef tekið er mið af jarðvegs- þykknun, þá mun garðurinn vera frá um 1200. Undir garðinum fannst H— 1104 og svart öskulag, líklega Kötlulag frá lokum 10. aldar. Lengsti garðurinn sem finnst í 1. mynd. Nokkrir fornir garðar og garðbrot í Biskupstungum, Árnessýslu. I: Útgarður, 2: Flosatraðir, 3: garður í tungunni neðan við Bræðratungu, 4: garður ofan við Skálholts- tungu, 5: Þrælagarður. — Ancient turf walls in Biskupstungur district in Árnessýsla, South Iceland. 214

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.