Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1988, Síða 11

Náttúrufræðingurinn - 1988, Síða 11
þegar fjörumörk í 28 m y.s. mynduð- ust austan í Viðborðsfjalli. Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir tókst ekki að finna sjávarborðsmenjar í 60 m y.s. við Viðborðsfjall eða mynni Laxárdals og Bergárdals en í þeirri hæð eru fjörumörk á jarðfræði- korti Helga Torfasonar (1985). Jón Jónsson (1957) ákvarðaði hæð efstu fjörumarka í Laxárdal 41,5 m y.s. og eru þau því 3-4 m lægri í mælingum hans en okkar. Lón Svæðið takmarkast að sunnan af Vestur-Horni og að norðan af Sel- löndum, sunnan Alftafjarðar. Frá Papafirði og að Jökulsá í Lóni er hæð efstu fjörumarka á bilinu 35-40 m y.s, hæst syðst en lægst í mynni Gjádals. Frá Jökulsá og austur að Austur- Horni er hæð efstu fjörumarka á bil- inu 48-52 m y.s. Þetta eru um það bil sömu hæðir og Þorvaldur Thoroddsen (1905-06) og Jón Jónsson (1957) nefna, en um 10 m hærri en Árni Hjartarson o. fl. (1981) geta um norð- an Jökulsár. Fjörumörk í 60 m y.s. (Helgi Torfason 1985) fundust ekki í Lóni. Marktækur munur er á hæð fjöru- marka sunnan og norðan Jökulsár og er hann skýrður á sama hátt og í Hornafirði, þ.e. að jöklar hafi náð út úr mynni dalanna og í sjó fram sunnan Jökulsár og út undir Brekku í núver- andi farvegi árinnar. Norðan Jökulsár og austur að Austur-Horni var þessu öðruvísi farið. Jöklar í Bæjardal, Reyðarárdal, Össurárdal og sunnan í Lónsheiði náðu á þeim tíma út undir mynni dalanna. Fjörumörk mynduðst milli dalanna og setlög hlóðust upp framan við jöklana. Hæð þessara fjörumarka er um 50 m y.s. Norðan Austur-Horns; í Hvaldal, Mælifellsdal og við Fauská, er hæð efstu fjörumarka 42 m, 50 m og 42 m y.s. Þetta sýnir, að þegar sjáv- arborð stóð um 50 m ofan við núver- andi sjávarmál í norðurhluta Lóns, náðu jöklar út úr mynni Hvaldals og dalsins við Fauská en aðeins út undir mynni Mælifellsdals. Framan við jök- ulinn í Mælifellsdal mynduðust setlög í sjó en ofan á þeim er um 6 m þykkur jökulruðningur. Setlögin ná upp í um 50 m y.s. en jökulruðningurinn í um 56 m y.s. Síðar, þegar sjávarborð hafði lækk- að um 11 m, mynduðust efstu fjöru- mörk sunnan Jökulsár og í Hvaldal og við Fauská. Það bendir ótvírætt til þess, að jöklar höfðu hörfað þegar lægri fjörumörkin mynduðust. Álftafjörður í ytri hluta Álftafjarðar milli Þvottár og Starmýrar að sunnan og á Melrakkanesi að norðan er hæð efstu fjörumarka 38 m y.s. en fer vaxandi til vesturs og er orðin 46 m y.s. inni undir fjarðarbotni. I mynni Hofs- dals og Geithellnadals er hæð efstu fjörumarka aftur á móti í urn 30 m y.s. Sú mikla breyting sem verður á hæð efstu fjörumarka inn með Álftafirði (úr 38 m í 46 m y.s.) er alls ekki óeðlileg. Það verður ljóst, þegar hæð efstu fjörumarka er varpað á lóðrétt plan samhliða stefnu Hofsdals og Geithellnadals, að hæð fjörumarka fer vaxandi inn með firðinum. Það endur- speglar meiri bælingu landsins undan fargi jöklanna vegna meiri jökul- þykktar inn til landsins. Hæð efstu fjörumarka innan við botn fjarðarins er um 15 m lægri en skammt þar utan við. Þessi rnunur verður best skýrður á þann veg, að þegar efri fjörumörkin mynduðust náðu jöklar út úr mynni Hofsdals og Geithellnadals. Þegar þessir jöklar 65

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.