Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 13

6. mynd. Hæð mældra fjörumarka og legu jökulgarðs í Breiðdal varpað á plan samhliða
stefnu dalsins. Aðfallslínur þriggja aðgreindra sjávarborða og halli línanna endurspegla
mismunandi bælingu og ris landsins er fargi jöklanna létti. Distance diagram for three
different shorelines and their regression lines. The different gradient of these ancient
shorelines reveals the relationship between the isostatic uplift and the load of glaciers on
the land.
ulgarður (Árni Hjartarson o. fl.
1981). Garðurinn markar mestu út-
breiðslu jökuls í Breiðdal þegar sjáv-
arborð stóð hæst í lok síðasta jökul-
skeiðs. Mesta hæð fjörumarka utan
við garðinn er 44 m y.s. Þegar jökull
í Breiðdal hörfaði vestur dalinn frá
jökulgarðinum hafði sjávarborð lækk-
að um 9 m og miðfjörumörkin urðu
til. Síðar lækkaði sjávarborð enn frek-
ar og varð kyrrstætt um tíma við
neðstu fjörumörkin í um 27 m y.s.
Inn eftir Suðurdal má á nokkrum
stöðum sjá þess merki að hörfun jök-
uls vestur dalinn hefur verið í áföng-
um. Neðan við Ketilhnjúk eru jaðar-
hjallar og rásir, sem fara lækkandi til
austurs. Utan í Járnhrygg eru einnig
jaðarhjallar sem fara lækkandi til aust-
urs. Utan í Hesthálsi innst í Suðurdal
eru jökulgarðar og jaðarhjallar, sem
eru yngstu ummerki jökuls í dalnum.
í Norðurdal eru einnig ummerki
þess, að hörfun jökuls úr Breiðdal
hafi orðið í áföngum. Árni Hjartarson
o. fl. (1981) lýsa miklum jökulgarði
sem liggur úr mynni Gilsárdals á ská
yfir Norðurdal. Nokkru utar sveigir
garðurinn til norðurs um þveran dal-
inn. Skoðun okkar er sú, að aðeins
ysti hluti „garðsins“ sé raunverulegur
jökulgarður og marki legu jökulbrún-
ar í Norðurdal. Sú skoðun styðst með-
al annars við legu jaðarhjalla norðan í
Kleifarhálsi, en þessir hjallar fara
hækkandi inn dalinn. Það sem Árni
Hjartarson o. fl. (1981) telja vera jök-
ulgarð jökuls úr Gilsárdal er að okkar
mati malarás. Um það vitnar meðal
annars setgerðin í ásnum, en hann er
úr aðgreindu malar- og sandseti með
greinilega víxllöguðum linsulaga lög-
um. Hryggjarlag þessarar myndunar
er dæmigert fyrir malarása. Innan við
Hlíðarenda er fjöldi stuttra jökulgarða
(Árni Hjartarson o. fl. 1981) sem sýna
skammæja stöðnun í hörfun jökuls inn
Norðurdal.
67