Náttúrufræðingurinn - 1988, Qupperneq 45

2. mynd. Útbreiðsla Lycoperdon lividum
Pers. í norðvestur Evrópu samkvæmt
Demoulin 1971, Eckblad 1971, Kreisel 1973
og Jeppson 1984. Distribution of L. livid-
um in north western Europe according to
Demoulin 1971, Eckblad 1971, Kreisel 1973
and Jeppson 1984.
kúla) o.fl., er Lycoperdon lividum
einkennandi fyrir þurrlendisgróður
Mið-Evrópu.
Einkennilegt er, að nokkrar þessara
tegunda finnast einnig með ströndum
fram, þar sem mjög staðbundnir um-
hverfisþættir (ss. þurrkur, sandur, sól-
arhiti) virðast á einhvern hátt svara til
svæða með landrænu loftslagi. Yfir
höfuð virðast belgsveppir oft vera
háðir staðbundnu veðurfari eða nær-
viðri (mikroklima). Þannig geta þeir
náð fótfestu í köldu og á ýmsan hátt
óhagstæðu loftslagi norðurslóða.
Lange (1948 og 1977) getur um Bo-
vista tomentosa, Disciseda candida og
Geastrum minimum frá slíkum vaxtar-
stöðum, með sérstaklega hagstæðu
nærviðri í Grænlandi. Á íslandi finn-
ast Bovista tomentosa (melkúla) víða
á umræddu meginlandsloftslagssvæði
á norðausturhluta landsins (Helgi
Hallgrímsson 1963), og óx m.a. í
grennd við fundarstað L. lividum,
sem fyrr getur. Disciseda candida hef-
ur einnig fundist á einum stað í Eyja-
firði (Jeppson 1983), sem er á sama
loftslagssvæði. Geastrum minimum
(smástjarna) hefur enn ekki fundist á
íslandi, en ekki er ólíklegt að hún
finnist við nákvæma eftirgrennslan í
rjúpnalaufsmóum sem snúa vel við
sólarátt.
LOKAORÐ
Fundur Lycoperdon lividum á ís-
landi tengir hina einangruðu fundar-
staði í Norður-Skandinavíu við fund-
arstað hans á Vestur-Grænlandi.
Kerfisbundin leit að belgsveppum og
söfnun þeirra á norðlægum breiddar-
gráðum er mikilvægur þáttur í kort-
lagningu á útbreiðslu tegundanna.
Hvað varðar ættkvíslina Lycoperdon
(físisveppi), þá eru nú þekktar alls 7
tegundir af henni á íslandi, en 14 í
Skandinavíu.
Einhverjum mun finnast lýsingin á
L. lividum stuttleg. Hér er hins vegar
um mjög sérkennilega tegund að
ræða, sem auðvelt er að þekkja á hinu
kornótta, næstum sandkennda yfir-
borði, með íblandi af krystöllum, gul-
brúnum kapilluþráðum með götum,
og gróum sem eru með fíngerðum en
þó greinilegum vörtum. Þessi ein-
kenni, ásamt fyrr umgetnum vaxtar-
stöðum, gera hana auðþekkta frá öðr-
um belgsveppum.
Að lokum vil ég þakka Vilhjálmi
Þorsteinssyni Snædal og Ástu Sigurð-
ardóttur á Skjöldólfsstöðum fyrir gest-
risni þeirra við heimsókn okkar á Jök-
99