Náttúrufræðingurinn - 1941, Page 36

130
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri, og Sigurður Þórarinsson,
jarðfræðingur, hafa fyrir nokkru, rannsakað lög þessi með tilliti
til aldurs og útbreiðslu og munu hafa komizt að þeirri niður-
stöðu, að efra lagið sé myndað eftir Íandnámstíð og hafi sennilega
Heklugosið árið 1300 valdið því. Neðra lagið er hins vegar miklu
eldra. Sterkustu rökin fyrir þessu eru þau, að efra vikurlagið
hefir fundizt ofan á gólfskán fornra húsrústra og gat því lagið
ekki hafa myndazt fyrr en eftir að hús þessi voru fallin.
Áskell Snorrason telur, að þetta geti ekki staðizt nema svo
aðeins, að rústir þessar séu miklu eldri en frá landnámstíð, þar
sem hraunin í Aðaldal og Laxárdal í Þingeyjarsýslu séu vafalaust
runnin fyrir íslandsbyggð.
Ég held hér beri ekki eins mikið á milli og virðast kann í
fljótu bragði, því ég hygg, að ljósa lagið í Þingeyjarsýslu, sem
Á. S. talar um, svari til neðra lagsins í Eyjafirði, en efra lagið
vanti að mestu eða öllu í Þingeyjarsýslu. Dreg ég þessa niður-
stöðu. af eftirfarndi:
1. í nágrenni Reykjahlíðar í Mývatnssveit hefi ég athugað ljósa
lagið, þar sem það liggur inn undir gamalt hraun. Ofan á því
er þunnt dökkt sandlag, eins og ofan á neðra ljósa laginu í
Eyjafirði.
2. Norður frá Búrfelli á Mývatnsöræfum, sést ljóst vikurlag víða
ofan á gömlu helluhrauni og er dálítið moldarlag milli þess
og hraunsins. Gömul rof á þessum slóðum sýna, að þarna hefir
að minnsta kost 1 m þykkur jarðvegur legið ofan á ljósa lag-
inu. í þessum rofum finnst ekki annað ljóst vikurlag.
3. Suður með Skjálfandafljóti hefir víða mjög þykkur jarðvegur
blásið burtu. Standa þar hér og hvar þykk rof, sem sýna þver-
skurð jarðvegsins. Þarna er aðeins eitt ljóst vikurlag sjáanlegt
og hefir þykkt jarðvegsins ofan á því verið hart nær 2 m.
Allt þetta bendir til þess, að hið svokallaða „barnamoldarlag“,
sem er svo áberandi í jarðvegi í Eyjafirði, Skagafirði og Húna-
vatnssýslu, að það hittist svo að segja hvarvetna, þar sem stungið
er í gróna jörð, sé mjög óverulegt eða alls ekki til, þegar kemur
austur í Þingeyjarsýslu og að ljósa vikurlagið, sem gengur inn
undir hraunin í Aðaldal, Laxárdal og Mývatnssveit, sé miklu
eldra eða jafngamalt neðra ljósa laginu í Eyjafirði. Með nánari
samanburði og rannsókn mætti vafalust ganga úr skugga um
þetta.