Náttúrufræðingurinn - 1943, Side 30

104
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
lieiftúðugar deilur slóðu áratugum saman um það, Iivort lirossa-
gaukurinn hneggjaði með raddfærunum eða vængjunum eða
livorl lineggið væri „Vokalmusik“ eða „Instrumentalmusik“.
Fuglafræðingar, veiðimenn og aðrir áhugamenn um þetla mál,
skipuðu sér í tvo flokka, sem kallaðir voru hálshneggjarar og
vænglmeggjarar, og milli þessara tveggja andstöðuflokka stóðu
hinar harðvítugustu deilur. í herhúðum vænghneggjara skiptust
menn aftur í smærri flokka, sem deildu innbyrðis uin einstök
atriði varðandi kenningu þeirra.
Þess gerist ekki þörf að fara nánar út í þessa dcilií hér, enda
var hún oft og tíðum Iiáð meira af kappi en forsjá. Það cr þó
athyglisvert, að vænghneggjarar skyldu ekki korna auga á þá veilu
í röksemdafærslu Naumanns, að það væri alls ekki erfitt fyrir
mann með góða sjón að greina hinar hröðu sveiflur flugfjaðra-
oddanna, og að ganga úr skugga um að þær væru orsök hneggs-
ins. En sannleikurinn er sá, að sveiflur elaslisks líkama, sem eru
nægilega hraðar til þess að mynda greinanlegt hljóð, sjást alls
ekki úr 40 -50 m fjarlægð, meira að segja ekki í kíki, eða með
öðrum orðum: sveiflur, sem sjást greinilega úr slíkri fjarlægð,
geta ekki framleitt greinanlegt hljóð.
Endalok heggja þessara kenninga urðu loks þau, að þær voru
báðar drepnar af einni prentvillu, eða svo má að minnsta kosti
að orði komast. Svo bar við að árið 1810 kom út rit um fugla-
veiðar eftir Þjóðverjann Ziegler, og hét það ,,Die Federvvildjagd“.
í riti Jiessu vitnar Ziegler í ]iá kenningu Naumanns, að hnegg
hrossagauksins myndisl við sveiflur flugfjaðraoddanna, en i stað
flugfjaðraoddanna (á þýzku: Schwungfederspitzen) stendur i riti
þessu stélfjaðraoddanna (á þýzku: Schvvanzfederspitzen), og er
hér inn ])rentvillu að ræða. Þetta varð að vísu ekki til þess, að
strax kæmi fram ný kenning um lmeggið, en ekki er það ólíklegt,
að þessi prentvilla hal'i samt orðið lil þcss, að mönnuin datl stélið
yfirleitt í lmg í þessu sambandi. Að minnsta kosti kemur Þjóð-
verjinn Altum frain með þá kenningu árið 1855 að sveiflur stél-
l'jaðranna séu orsök hneggsins, og rökstuddi hann þessa kenn-
ingu sína með ýmsum athugunum og rannsóknum, er liann hafði
gerl. Við þetla vaknaði aftur álmgi manna fyrir málinu og deilur
blossuðu upp að nýju þar sem nú bæltist þriðji flokkurinn, stél-
hneggjarar, við þá tvo sem fyrir voru. Stéllmeggjarar færðu þó
brátt svo mikil rök fyrir kenningu sinni, að báðar eldri kenning-
arnar misstu smám saman fylgi silt.
Það var Svíinn Meves, sem fyrstur reyndi að sanna kenningu