Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 39

ÍSLENZKIR FUGLAR IV
179
björgin. Sem hreiðurstað velur fýllinn scr helzt skúta, gjár eða glufur í berginu, eða
bekki og f!ár með talsverðuni gróðri (hvönn, skarfakál). Yfirleitt sækist hann eftir að
verpa á gróðursælum stöðum í björgunum, og á slíkum stöðum er hreiðurskálin mjög
greinileg og oft fóðruð með dálitlu af sinu. Oft eru þó hreiðrin á gróðurlausum stöð-
um og tínir fuglinn þá jafnan smásteinvölur í hreiðrið. Eggið er oftast aðeins 1, snjó-
hvítt að lit. Það er þó ekki óalgengt að finna hreiður með 2 eggjum, en engar sönnur
hafa verið færðar fyrir því, að sami fugl hafi orpið báðum eggjunum í slíkum tilfell-
um, og að minnsta kosti bendir margt til þess, að fuglinn liggi aðeins á öðru egginu
og ungi því út. Útungunartíminn er talinn vera rúmar 7 vikur (6—8 vikur), og álíka
langur tími líður unz unginn verður fleygur. Foreldrarnir liggja á egginu til skiptis og
inata ungann meðan hann er ófleygur.
Hér á landi fer fýilinn að verpa í kringum miðjan maí, og mun að mestu fullorpinn
um 20. maí. Um eða upp úr 20. ágúst fer unginn að fara úr hreiðrunum og um miðjan
september er venjulega allur fýll farinn úr björgum hér á landi. Eftir það sést ekki
fýll á varpstöðvunum um nokkurt skeið, en fyrri hluta nóvember fer hann að vitja
varpstöðvanna aftur öðru hverju, og verða þessar heimsóknir æ tíðari eftir því sem á
líður veturinn. Sækir fýllinn einkum í björgin á veturna í hlákum og hlýviðrum, en
sjaldnar í frosti. Má því segja, að fýilinn sé staðfugl hér á landi, enda þótt líklegt sé, að
eitthvað af fuglinum, einkum ungfuglinn, færi sig eitthvað suður á bóginn á hafinu
yfir hávcturinn.
SUMMARY
Icelandic Birds IV. The Fulmar (Fulmarus glacialis (L.)).
At present the fulmar is a very common and widely distributed breeding bird in Ice-
land. But this has by no means always been so. Many things indicate that 200—250
years ago tlie fulmar was a rare breeding bird in this country, but during the first half
of the 18th century the Icelandic fulmar population seems to have started to increase,
and tliis increase and a concomitant spread has continued to the present day. The
earliest Icelandic sources mentioning the fulmar are Hallfreðar Saga (fúlmár) and
Snorri's Edda (fýlingr), Iioth thought to liave been written down in the beginning of
the 13th century. In Sigurður Stefánsson’s description of Iceand ((hialiscunque De-
scriþtio Islandiae), dating from the last decade of the 16th century, and in a similar
work by Gísli Oddsson (De Mirabilibus Islandiae) of 1638 the fulmar is mentioned as
an Icelandic bird, and furthermore in a treatise by Jón Guðmundsson lærði (the
Learned) on „Iceland’s Diverse Natures” of ca. 1640 the fulmar is said to be one of the
species inhabiting bird-cliffs in Iceland. The first definite breeding-station of the ful-
mar in Iceland is mentioned in 1713 in tlie Rental of Árni Magnússon and Páll Vída-
lín wherc the catching of young fulmars for humán consumption on Grímsey is de-
scribed. In 1753 Eggert Ólafsson and Bjarni Pálsson found the fulmar nesting in the
Véstmannaeyjár and, in the work on their travels in Iceland, Grímsey and the Reykja-
nes Islands are also mentioned as breeding-stations of the fulmar. Stróng arguments
can be adduced to show that the fulmar had then relatively recently started to nest in
the Vestmannaeyjar. A description of the Islands by Gizur Pétursson who was a parson
there 1687—1713, contains a good survey of the birds. The fact that the fulmar is not
mentioned there can hardly be due to any other reason than that the fulmar had then
not started to breed there. It is not knotvn if other breeding-stations of the fulmar