Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 37

HAGNÝTING SKELDÝRA
83
a b
3. mynd. Perluskel (M. margaritifera). a, ytra borð. b, innra borð.
snigillinn (Cyprea moneta) í stað peninga, og enn aðrar tegundir
eru notaðar £yrir matarílát og skírnarfonta. Þá nota margir, þar á
meðal íslendingar, stórar skeljar sem öskubakka, t. d. Pecten-teg-
undirnar hörpudisk (P. islandicus) og risadisk (P. maximus). Enn-
fremur hafa íbúar Salomonseyja mikinn átrúnað á eggjapopp-
unni (Ovulum ovum). Raða þeir skeljunum hlið við hlið framan
á hið háa stefni á skipum sínum, og telja sig þá örugga að rata um
saltan sjá á nóttu jafnt sem degi.
Þá er kuðungur einn, sem vísindamenn nefna Cymatium nodi-
ferum, lifir hann í Kyrrahafi, Indlandshafi og Miðjarðarhafi. Hann
notuðu liinir fornu Rómverjar í herlúðra. Og í Austurlöndum er
þessi sama tegund notuð enn sem veiðihorn og einnig sem blásturs-
horn meðal hjarðsveina. Sömuleiðis nota japanskir prestar hana
við framkvæmd ýmissa helgisiða.
Þá má ekki gleyma hinni frægu skarlatsnekkju Murex, sem fram-
leiðir efni til litunar. Efnið, sem er gulur vökvi, kemur úr kirtli
innan á möttli dýrsins; vökvi þessi verður purpurarauður, þegar
birtan leikur um hann. Liturinn var mikið notaður meðal menn-
ingarþjóða fornaldarinnar. Konungar Persaveldis og annarra Vest-
ur-Asíuríkja, svo og glysgjarnir yfirstéttarmenn þessarra landa báru
purpuralitaðan klæðnað. Auðguðust Föníku-kaupmenn um drjúg-
an skilding á því að veiða eða láta veiða purpurasnekkjuna og selja
litinn eða litað efni í fatnað. Þær tegundir, er aðallega voru not-
aðar til framleiðslunnar, heita M. brandaris og M. trunculus.
Loks skal getið um hagnýtingu skeljanna til stóriðnaðar, og á ég