Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1973, Page 22

Náttúrufræðingurinn - 1973, Page 22
14 NÁTTÚRUF RÆÐ1N G U RIN N landslagið þar sláandi líkt Jökulsárgljúfrum og datt þá í hug, að þau væru orðin til á sama hátt. 2. Nokkur helztu einkenni flóðfarvegs eftir hamfarahlaup. í stuttu máli má segja, að farvegir eftir hamfarahlaup einkenn- ist af tvennu. Annars vegar hefur hlaupið grafið farvegi í laus efni eða klöpp, en hins vegar hefur hlaupið lagt af sér aurburð mjög mismunandi að kornastærð, allt frá mélu og upp í órúnnuð stuðla- brot. Hvort orðið hefur söfnun efna eða gröftur, fer eítir halla flóðfarvegsins á hverjum stað og þar með straumhraða. Þar sem flóðið hefur grafið eru hlaupfarvegirnir ýmist grjót eða gljúfur. Þar sem söfnun hefur orðið í flóðfarveginum eru mjög stórar eyrar, aurfarvegir og malarhjallar, sem minna á strandlínur stöðuvatna. Þar sem farvegur er lítið grafinn í klöpp eru venjulega skolaðar klappir svolítið plokkaðar af vatninu og meira og minna stráðar björgum. Mörk skolaðra klappa og jökulruðnings, sem hylur land- ið utan flóðfarvegs, eru oftast glögg, og er því víða hægt að kort- leggja flóðmörkin. Svona flóðfarvegur er í Bandaríkjunum kallað- ur „scabland“ og er þar grafinn í löss jarðveg. Orðið „scabland" er eins konar skammaryrði bænda um land, sem er lítils virði. Ekkert íslenzkt orð er til yfir þetta, en á nokkrum stöðum við Jökulsá heita þessi svæði grjót og verður að telja eðlilegt að taka það upp í sömu merkingu og „scabland", þó að grjótin eigi líka við svæði, sem eru mjög grófkornóttar eyrar. Þar sem grjótin eru berust, virðist basaltið hafa plokkazt upp í stuðlabrotum. Líkjast þau þar oft jökulplokkuðu bergi og má jafnvel sjá þar rispur (Kristján Sæmundsson 1973). Stórkostlegast í sambandi við hamfarahlaup er myndun gljúfra. Þar hefur orðið gífurlegur gröftur og plokkun í mjög þéttu, heil- legu og fersku basalti. Þessi gljúfur eru breiðari en önnur. Áin, sem um þau rennur, ef hún er þá nokkur í dag, fyllir ekki allan botn þeirra, og víða renna árnar á eyrum inni í gljúfrinu. Eyrar og aurfarvegir einkennast af mikilli stærð þessara fyrir- bæra. Kornastærð framburðarins er mjög mismunandi allt frá stuðlabrotum og niður í sand. Víða fram með ílóðfarvegunum eru sléttir hjallar, myndaðir úr möl og sandi. Sérstaklega eru þeir í vögum og víkum, þar sem bú-
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.