Náttúrufræðingurinn - 1974, Qupperneq 7

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
129
voru „mururætur" grafnar upp og etnar frá ómunatíð og frarn á
18. eða 19. öld. Eyvindur skáldaspillir, sem bjó á Sandnesi í Noregi
á 10. öld, vildi fá keypta síld til matar og kallar liana í vísu muru
hafsins. Kannski hefur síldin verið krydduð með muruhnúðum.
„Mururætur eru etnar á Englandi, í Síbiríu og jafnvel á Sunn-
mæri,“ er haft eftir norskum presti fyrir rúmum 200 árum. Muru-
hnúðarnir voru etnir hráir eða soðnir. — Fyrrum var muran líka
notuð til lækninga gegn niðurgangi, blæðingum og nýrnasteinum
og sem deyfandi sáralyf. Svín grafa stundum upp ræturnar og eta.
Söxuð blöðin voru ásarnt klíði gefin heimagæsum fyrr á tímum.
Jurtin var sums staðar kiilluð gæsajurt, enda þýðir anser gæs. Orðið
mura er talið skylt hinu forngermanska „murhon“, sem kvað þýða
æt rót. Bendir þetta á ævaforna notkun murunnar til matar. Jurtin
notar næringuna í jarðstöngli og hnúðum á vorin sér til vaxtar og
blómgunar. Hnúðarnir rýrna og visna, en nýir myndast í þeirra
stað, fyllast næringu og bíða bústnir vorsins og það var einkum á
vorin, að menn grófu þá upp. Garðrækt var víðast sáralítil fyrr á
öldum og er skiljanlegt, að þá voru ýmsar jurtir hagnýttar til matar,
þó engum detti í hug að hirða þær nú á tímum. — Silfurmura er
algeng hér á landi, þar sem birtu nýtur vel. Hún vex einkum í
rakri sandjörð og víða í tómum sandi fram með vötnum og sjó. A
uppblásturssvæðum heldur hún sums staðar einna lengst velli. Vex
líka við vegi, bæi og í kaupstöðum. Hefur á stöku stað verið ræktuð
til skrauts í steinbeðum í görðum og breiðst þaðan út með rengl-
unum. Silfurmuran vex líka víða í fjöru, hún þolir saltið og þrífst
vel, þar sem þang skolast á land. Sumir nota silfurmuru í te ásamt
fleiri tejurtum. Skyld er gullmura, sem vex á holtum og melum.
Blómið gult með rauðgulum blettum. Mururnar eru rósaættar
Aldin hnetur og lykur bikarinn lengi um þær. Hve hátt yfir sjó
hafið þið fundið silfurmuru? í Noregi vex hún í allt að 900 m bæð
við hús og vegi og allt norður á Finnmörk. Vex víða við sjó í Fær-
eyjum og er til á Suður-Grænlandi. Silfurmura vex yfirleitt víða í
tempraða beltinu. Einnig er hún í Suður-Ameríku, Ástralíu og Tas-
maníu. Hefur el’ til vill slæðst upprunalega á suma staðina og slæð-
ist enn með jurtum og varningi. Muran er sérkennileg og snotnr
jurt, en fæstum kemur víst til hugar, að þetta sé líka ævaforn mat-
jurt og að fátækt fólk hafi blessað hana þess vegna fyrr á öldum.
Silfurmura myndar víða ljósa bletti og rákir, sem sjást langt að.
9