Náttúrufræðingurinn - 1974, Blaðsíða 14

136
N Á T T Ú RU FRÆÐINGURINN
innar til lækninga. Officinalis-nafnið er haft um jurtir til lyí ja.
Garðabrúðan á sannarlega sína sögu.
2. Angandi mjaðurt.
„Tíndi ég blóm á túni gróanda, möðru mjallhvíta og mjaðurt,"
kveður Benedikt Gröndal, er hann minnist æsku sinnar. Maðran
mjallhvíta er krossmaðra, en hún ber hvíta, angandi blómskúfa.
Jón Helgason prófessor yrkir líka
um mjaðurtina: „Mjaðarjurt, hvað
þú ert mild og skær, mjög er ég feg-
inn, systir kær, aftur að hitta Jrig
eina stund, atvikin banna ]ró larigan
fund.“
Mjaðurt vex hér allvíða í rakri
jörð, en er algengust á sunnanverðu
landinu. Hún er ræktuð í görðum,
bæði sem skrautjurt og ilmjurt. Þrífst
ágætlega í frjórri garðmold. Flestir
þekkja mjaðurt á stórum, gulhvít-
um, ilmandi blómskúfum. Blómin
eru fremur smá, en mörg saman.
Fræflar eru gulhvítir eins og krónu-
blöðin og standa út úr blómunum.
Öll jurtin ilmar, blóm, blöð og rót.
Mjaðurt er fjölær og stórvaxin, verð-
ur 25—80 cm á hæð, með stór, fjaður-
skipt blöð, gráhvít og lóhærð á neðra
borði. Rótin, greinótt stólparót.
Stönglar eru stinnir og tréna með
aldrinum, þeir standa veturinn, þurr-
ir og visnir. Má stundum sjá fræ frá
jDeim skoppa á fönnunum. Aldinin
eru einfræva belghýði, sem eru
gormsnúin og tolla við varning,
menn og fénað, og geta dreifzt Jrannig. Sumir telja þetta hnetu-
aldin. í allri jurtinni eru ilmolíur og jafnframt er í henni salicyl
og í blómunum einnig ofurlítið af helicttropin og vanillin. Vegna
salicylsins og fleiri lyfjaverkandi efna hefur mjaðurt verið notuð
6. mynd.
Mjaðurt (Filipendula ulmaria).