Náttúrufræðingurinn - 1974, Síða 26

148
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
annan. Geta má þess, að þrjár gossprungur eru í Stóra Skógfelli
og stefna allar eins. Sjálft fellið er úr bólstrabergi.
Til suðurs og suðausturs hefur hraunið náð lengst í mjóum
tanga, sem liggur meðfram Vatnsheiðardyngjunni að austan. Mikill
hraunfláki er milli ofangreindrar gígaraðar, Vatnsheiðar og Fagra-
dalsfjalls. Ganga þau hraun undir nafninu Dalahraun (Bárðarson
1929), en aðeins lítill hluti þeirra er kominn úr því gosi, sem liér
um ræðir. Það er liins vegar ljóst, að áður hefur gosið á sprungu,
sem er lítið eitt til hliðar við Sundhnúkasprunguna. Sumt af þess-
um hraunum á rætur að rekja til hennar, nokkuð til Vatnsheiðar-
dyngjunnar og enn nokkur hluti til fornra eldstöðva norðaustan
undir Hrafnshlíð. Loks má vel vera, að fleiri eldstöðvar séu faldar
undir þessum hraunum. I>að er greinilegt, að þarna hafa mörg gos
átt sér stað frá því að ísöld lauk. Yngsta hraunið á þessu svæði er
það, sem komið er úr Sundhnúkagígnum, en það þekur ekki stórt
svæði þarna austan til og hefur víðast hvar ekki runnið langt til
suðurs frá eldvörpunum. Það er jrví mun minna, en virðast kann
við fyrstu sýn.
Við suðurhornið á Stóra Skógfelli er gígaröðin lítið eitt hliðruð
til suðausturs og stefnan breytist um hér um bil 7° til suðurs.
Hraunið hefur runnið báðum megin við Stóra Skógfell, en nær þó
ekki saman norðan þess. Milli Stóra Skogfells og Iátla Skógfells
eru mörk hraunsins sums staðar óljós, enda koma ]iar fyrir eldri
hraun og eldstöðvar auk þeirra, sem eru í Stóra Skógfelli sjálfu og
áður er getið. Suðurbrún hraunsins er víða óljós, enda svo skammt
frá eldvörpunum, að hraunið hefur verið mjög heitt og því náð
að renna í mjög þúnnum straumum. Nú er það gróið rnosa og
mörk þess víða hulin. Að þessu leyti verður kort af hraunröndinni
ekki hárnákvæmt.
Fremur lítið hraun hefnr runnið úr gígaröðinni eftir að kemur
austur fyrir Stóra Skógfell. Gígirnir eru litlir, mest í þráðbeinni
röð, sem heita má að sé óslitin rir því. Smáhraunspýja hefur runnið
norður eftir vestanhallt við Litla Skógfell, en ekki náð alla leið
norður á móts við það. Gígaröðin endar svo í smágígum, sem liggja
upp í brekkurnar, suðaustur af I.itla Skógfelli, en þær brekkur eru
raunar hluti af dyngjunni miklu, sem er við norðausturhornið á
Fagradalsfjalli. í heild er gígaröðin um 8,5 km á lengd. Nokkru