Náttúrufræðingurinn - 1974, Qupperneq 70

192
NÁTTÚRUFRÆÐI NGURINN
uppskeru mýra undanfarin 10.000 Ar, en hún er áætluð um 100 g þurrefnis
á m2 (bls. 81) og væri samkvæmt þvf sambærileg við uppskeru nú á dögum.
Ilér ber að gæta þess, að nútímauppskeran er aðeins ofanjarðarvöxtur bá-
plantna, en mikill hluti mósins eru leifar mosa og neðanjarðarliluta háplantna,
sem ekki eru mældir í venjulegum uppskerumælingum. 1 þessum kafla (bls. 91)
er einnig að finna töflu um meðaluppskeru helztu gróðurfélaga íslenzkra, og
virðast þær tölur sennilegar að jrví er tekur til Jmrrefnismagns á flatareiningu,
en fullmikil einföldun er að margfalda þessar tölur með 4 til þess að fá varma-
einingar á m2. Ekki er Ijóst, af bverju fjara er hór talin til jturrlendis, og
uppskeran 50 g/m2 (500 kg/ha) virðist furðulág, a. m. k. ef miðað er við jtang-
fjöru. Þá er rakin beltaskipting landsins frá fjöru til báfjalla. Mat höfundar
á jjeirri beltaskiptingu er tekið saman í tveimur skýringarmyndum (mynd 40).
Myndin er tilraun til að draga flókna hluti saman í auðskilda einföldun. Ein-
földunin er þó fullmikil, og myndin hefði sennilega átt að vera jirívíð fremur
en tvívíð, jtví að vissulega má búast við margvíslegum gróðurlendum í mis-
munandi hæð yfir sjó. Enn sem fyrr er fjöru og sjó lítil skil gerð; og einkennis-
gróðri freðmýra er ekki rétt lýst, ]>ar er meira að segja fremst talin vetrarkvíða-
stör (Carex chordorrhaa), en sú tegund er í Flóru Islands sögð fundin á einum
stað í miðhálendinu. Kaflinn endar á ágætri lýsingu á helztu efnaferlum vist-
kerfa. Meðfylgjandi myndir um hringrásir fosfórs, kolefnis og köfnunarefnis
eru einkar skýrar og lifandi, j>ótt ferlarnir gæs -» refur og þari -» fiskur séu að
vísu í einfaldara lagi. í lok kaflans er svo fjallað um samkeppni og lagskipt-
ingu plantna.
Seinni hluti þessarar hókar er yfirlcitt fróðlegur og skemmtilegur aflestrar.
Höfundur fer ]>ar víða á kostum, og nýtur frásagnargleði hans sín hér miklum
mun betur en í undangengnum köflum, enda fjallar hann hér af ]>ekkingu
um málefni, sem honum eru luigstæð. Þó má vitaskuld finna að einstökum
atriðum; vil ég þar enn nefna tilvitnanaleysið, sem háir fróðleiks]>yrstum les-
anda, enda má ætla, að margir hafi liug á að kynnast nánar ýmsum þeim hug-
myndurn og staðreyndum, sem hér er tæpt á.
Sjötti kafli, Maðurinn í vistkerfi landsins, er fróðlegur, og ]>ar bryddir víða
á skemmtilegum hugmyndum. Þessi kafli gefur jafnframt næg tilefni lil igrund-
ttnar um ]>ekkingarskort okkar á ýmsum sviðum. Þannig er bersýnilega alltof
lítið vitað um raunveruleg áhrif manna á lifandi náttúru landsins fyrr á öld-
ur. Ekki er Ijóst, hvaða tegundir er átt við í annars athyglisverðri greinargerð
um breytingar á efnaflutningi eftir landnám (bls. 114); „ . . . ]>oldu ýmsar teg-
undir ekki efnatapið, svo að vöxtur ]>eirra dvínaði eða tegundin hvarf með
öllu úr samfélaginu".
í sjöunda kafla, Veðurfar og önnur umhverfisáhrif, er fjallað um áhrif ís-
lenz.krar veðráttu á lífríki lándsins og þá fyrst og fremst jarðargróður, bæði
í tíma og rúmi. Sagt er frá áhrifum loftslagsbreytinga á lífríki landsins. Meðal
annars er skýrt frá landnámi skordýra og fugla á hinum hlýju árum þessarar
aldar. Hér hefði vel mátt geta um hliðstæðar breytingar í sjó. Þá eru raktar
athuganir höfundar á áhrifum árferðis á grasvöxt fyrr og nú.
Hér er einnig að finna ágætt yfirlit um uppblástur landsins. Augljóslega