Náttúrufræðingurinn - 1977, Page 37

Jóhannes Björnsson, Ytri Tungu:
Um örnefnaflutning á Tjörnesi
Mörg íslensk örnefni eru hin mestu
snilliyrði, skýr staðarlýsing eins og
mynd á tjaldi og sunt vafalaust jafn-
gömul landnáminu. Til þeirra hafa
ýmsir íslensku- og sögugrúskarar sótt
mikilsverðan feng. Smalanum og jarð-
fræðingnum eru þau jafn nauðsynleg
og skákmeistaranum heiti reitanna
á taflborðinu. Okkur ber því að við-
hafa rnikla aðgæslu í allri meðferð
þeirra, forðast að afbaka þau, flytja
úr stað, eða láta önnur ný skipa þeirra
gantla rétta sæti. Allt slíkt er til tjóns.
Því ntiður hendir þetta stundum
jafnvel hina ágætustu menn, vegna
ókunnugleika, og hefur þá venjulega
reynst torsótt að leiðrétta villur, sem
komist hafa inn á uppdrætti eða bæk-
ur.
Nýlega eignaðist ég ljósrit af rit-
gerð Guðmundar G. Bárðarsonar,
jarðfræðings: A Stratigraphical Sur-
vey ol' the Pliocene Deposits at Tjör-
nes in Northern Iceland, sem gefin
var út í Kaupmannahöfn 1925 og hef-
ur síðan verið eins konar biblía þeirra
jarðfræðinga, er ritað hafa urn jarð-
fræði Tjörness, og því ákaflega oft til
hennar vitnað og upp úr henni tekið.
Bókinni fylgir mjög stórt kort af eldri
hluta Tjörneslaganna, sem Guðmund-
ur rannsakaði ítarlega fyrstur manna.
Á þetta kort liafa slæðst nokkrar vill-
ur, sem síðan hafa verið endurteknar
af öðrum, t. d. þýska jarðfræðingnum
Friedrich Strauch (1963). Eftirfarandi
athugasemdir mínar eru við það mið-
aðar, að lesendur liafi áðurnefndan
uppdrátt Guðmundar í höndum. Ég
byrja þá við Köldukvísl og held norð-
ur strandlengjuna.
Guðmundur nefnir höfðann norð-
an Köldukvíslar Tungugerðishöfða.
Hann heitir Grœnhöfði og gras-
hvammurinn framan í honum Hús-
torfa, en ekki Tungugerðistorfa. Þar
sér vel fyrir fjárhústóftum.
Grasigrónum hjalla rétt norðan
Rekár gefur Guðmundur nafnið Rek-
árkinn. Þetta örnefni fellir Strauch
niður, en tekur inn á kort sitt hið
rétta: Sandhvilft.
1 Hringverstúninu, rétt sunnan bæj-
ar, er uppspretta: Lindin, og frá
henni lækur, sem myndað hefur tölu-
vert gildrag, er vel sér fyrir í bakka-
brúninni. Þessi læna heitir Lindar-
lœkur, nefndur Hringverslækur á
korti Guðmundar. Sýnilega hefur
Strauch haft spurnir af Lindarlækjar-
nafninu, því hann setur það niður
sunnarlega í Hringvershvilft. Þar er
enginn lækur.
Annar lækur, sem er vatnsbólið á
Náttúrufræðingurinn, 47 (1), 1977
31