Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 51

hnullungum og grettistökum (þá er
ekki átt við grjótlagið í jarðvegi).
Óhugsandi er annað en gljúfrin hafi
verið mjög þröng, þegar þessar rastir
hauguðust upp. Vesturbrúnaröstin er
mest úr ávölum hnullungum, en sú
eystri úr stórgrýti og grettistökum,
blönduð ávölum hnullungum. Ekki
er Jiægt að ráða í aJdur vesturbrúna-
rastarinnar, þar eð lrún er blásin upp,
en norðan við miðja brúnina er liún
mest eldri en H4. En sunnarlega á
austurbarminum liggja 2—3 grettis-
tök, í öðru tilviki ofan á H3 (9.
mynd), í liinu á H4. Hvorugt er dæm-
ið þó öruggt. 1 fyrra tilvikinu er
Jiugsanlegt, að mold og aska liafi
smeygt sér í smugu undir, í síðara til-
vikinu að stórgrýti hafi klofnað úr
klöpp fyrir ofan og oltið niður.
Austurbrúnaröstin liefur kastast
upp í stórhlaupum, meðan gljúfrið
var þröngt, þ. á m. töluvert í síðasta
lilaupi. Vesturbrúnaröstin er Irending
um Iilaup með miklum boðaföllum,
meðan vesturgljúfrið var þröngt (fyrir
4600 árum?).
Samantekt
1) Eftir að hraun rann úr Stóravíti
á Hólkotsskeiði skreið jökultunga út
heiðarnar, m. a. yfir Ásbyrgishamra
og Tóveggjarholt. Minniháttar hlaup
norður Kvíafarveg eru sennileg á
hopskeiðinu.
2) Jökulsársandar eru eldri en 4500
ára norður að ystu bæjurn í Sandi og
eldri en 2900 ára niður undir strönd.
3) Stórhlaup fór niður Kvíafarveg,
Ásbyrgi og Geitadal fyrir um 4600 ár-
um, og vafalítið einnig niður Lands-
gljúfur. Tvö gil í Ásbyrgi.
4) Hamfarahlaup hljóp niður Jök-
9. mynd. Stórgrýti ofan á H3 á austur-
barmi Eyjunnar, askan til hægri við litla
spaðann. — A big boulder resting upon
the white ashlayer H3 (2900 years old) on
tlie Eyjan Island.
ulsárdal fyrir um 3000 árum; hljóp
það bæði niður Landsgljúfur og Ás-
byrgi og rnikill flaumur niður Geita-
dal. Melhjallarnir frammi í Gljúfr-
um eru frá þessu lilaupi. Tvö aðskilin
gljúfur í Ásbyrgi.
5) Enn eitt hamfarahlaup hljóp
niður Jökulsárdal fyrir urn 2000 ár-
um, að mestu í far hlaupsins 1000 ár-
um áður. Þett;i hlaup gróf núverandi
gljúfur í melhjallana og ungu hraun-
in frammi í Gljúfrum, sameinaði
gljúfrin í Ásbyrgi í mikinn hamrasal
og mótaði Eyjuna. Jökulsárgljúfur í
nútímaformi eru að mestu leyti frá
þessu ldaupi.
177