Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 10

Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 10
mundar hefur land sigið um 5 m síð- ustu 4500 árin (þ. e. sjór stendur nú um 5 m hærra en fyrir 4500 árum) og á tímabilinu frá 5000 til 9000 árum var sjávarstaða um 6—10 m lægri en nú. Þessar tölur eiga, eins og áður sagði, við Reykjanesskagann, en þær verða eitthvað lægri fyrir sunnanvert Snæfellsnes. Ef við göngum út frá því sem gefnu, að sjór hafi staðið 5 m neðar en nú, er Eldborgarhraun brann, þá getur það vart verið yngra en 5000 ára. Hraunið liefur þá runn- ið á tímabilinu fyrir 5000—9000 ár- um, sennilega fyrri hluta þess, þar sem ætla má, að sandar og melar hafi gróið upp tiltölulega fljótt eftir að jöklar hörfuðu af láglendi. RAUÐHÁLSAR OG RAUÐHÁLSAHRAUN í.f’gn og lýsing hrauns og eldstöðvar Rauðhálsahraun markast að norð- an af Kaldalæk, að austan af KoJ- beinsstaðafjalli, að sunnan af Skjálg- urlæk og Landbrotalæk og að vestan af Haffjarðará (1. ntynd). Rauðhálsar (4. mynd), sem hraunið er frá komið og við kennt, eru austast í því. Gígur- inn er aðeins einn og rís hæst 60—80 m yfir umhverfi sitt. Hann er 500— 600 m langur frá suðri til norðurs, en innan við 300 m breiður. í slakk- anum norðan til í gígnum er nokk- urra tuga metra djúp gígskál, sem er innan við 180 m í þvermál, en háls- arnir báðum megin við hana eru úr rauðu gjalli. Suður af gígnum er mjór vikurgeiri, sem teygir sig liðlega einn kílómetra út á hraunið. Næst gígnum ber mest á helluhrauni, en úfið apal- hraun tekur við er fjær dregur. Hraunjaðarinn er víðast 10—15 m hár nema að norðaustan, þar sem liann er um 2—5 m hár. Hraunið frá Rauð- hálsununt hefur runnið upp að og líklega út á nyrstu totur Eklborgar- hraunsins við Skjálgurlæk. Það hefur líka runnið út á Gullborgarhraun á nokkrum stöðum við Kaldalæk. Hraunkvikan hefur runnið eftir upp- hleyptum rásum (hrauntröðum), sem ýmist eru opnar eða lokaðar. Rásirnar eru þröngar næst gígnum en víkka er fjær dregur. Tveir óbrennishólmar eru í hrauninu vestanverðu (1. mynd). Sá nyrðri og stærri nefnist Nauthólmi, en sá syðri Eldhólmi. Bergið er nokk- uð þétt og ólivíndílótt. Dílarnir eru oftast 0.5—1 mm að stærð, en þeir stærstu ná 3 mm. Grunnmassinn er nokkuð fínkornóttari en í Eldborgar- hrauninu, vel kristallaður og hefur intergranúlar mynstur. Fáeinir súrir Itnyðlingar hafa fundist í hrauninu. Gossaga og aldur Rauðhálsahrauns Ekki hafa fundist merki um fleiri en einn gíg. Líklegt er þó, að gosið hafi hafist á stuttri sprungu, eins og títt er, og síðan dregist saman í einn gíg. í upphafi gossins var töluverð kvikustrókavirkni og barst askan til suðurs undan norðlægri átt. Athuguð voru liðlega eitt hundrað jarðvegssnið á svæðinu sunnan Rauðhálsahrauns og austan Eldborgarhrauns. Mæld var þykkt öskulagsins og kornastærð þess. Öskugeirinn er sýndur á 5. mynd ásamt þykkt öskunnar, og fjögur snið- anna eru sýnd á 6. mynd. Geirinn hefur tvo þykktarása. Næst hrauninu er askan þykkust um 6—15 cm, en þó 136
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.