Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 6

2. mynd. Eldborg i Hnappadal séð frá austri. Á myndinni sjást fjórir gígir: Rauð-
hóll næst, þá Litla Eldborg, Öxl og Eldborg fjærst. — Eldborg in Hnappadalur seen
from the east. Four craters can be seen.
runnið við lægri sjávarstöðu en nú
er. Þarna vestur af liggur hraunið út
í sjó á um 2.5 knr kafla, lengst um 2
km fram. Hraunið virðist ekki hafa
runnið út í vatn, þar sem við slíkar
aðstæður hefði það haft tilhneigingu
til að renna meðfram ströndinni, líkt
og gerðist í Surtseyjargosinu. Ef hraun
rennur yfir blautan sand myndast
gervigígar í því (Sigurður Þórarins-
son, 1951), en þeirra verður ekki vart
í Eldborgarhrauni. Hraunið virðist
því hafa runnið á þurru. Sjávarstað-
an hefur þá verið a. m. k. 2 m lægri
en nú er og líklega talsvert lægri (5 m
eða meira), og ströndin legið við
Gömlueyri eða utar.
Borgarlækur liefur grafið sig um
2 m niður með hraunjaðrinum á
nokkuð löngum kafla (3. mynd). Þar
hefur hraunið runnið út yfir lagskipt-
an sand og möl, sem er innan við 2
m á þykkt og þar undir er grár jökul-
leir með skeljum í. Engar gróðurleif-
ar finnast undir hrauninu á þessurn
stað. Annars staðar hefur ekki tekist
að komast undir hraunið.
Eitt hraun eða tvö?
Jóhannes Áskelsson (1955) leiddi
rök að því, að Eldborgarhraun væri
tvö hraun, runnin í tveimur gosum
með nokkru millibili. Helluhraunið
væri eldra, og Bruninn (og Borgin)
yngri. . Þrjú lielstu rök Jóhannesar
voru: 1) gróðurmunur hraunanna, 2)
bergfræðilegur munur hraunanna og
3) mismunandi segulstefna þeirra.
Gróðurfari hraunsins hefur verið
132