Náttúrufræðingurinn - 1978, Page 74

Þessi dæmi um arðsemi rannsókn-
anna verð ég að láta nægja.
Tœkjabúnaður og rekstrarfé
Ég hef þegar rætt tvo þætti af fjór-
um, sem ég taldi mikilvægustu for-
sendur þess að rannsóknastarfsemi
geti þrifist og nýst vel: hentugt hús-
næði og vel menntað starfslið. Hvað
bæði þessi atriði snerti taldi ég að við
stæðum vel að vígi. Og Jrá kem ég að
tveimur síðari forsendunum: tækja-
búnaði og rekstrarfé. Hvorttveggja
fær Raunvísindastofnun beint af fjár-
lögum. Hér kemur hinn veiki hlekk-
ur, sem veldur ])ví að rannsóknirnar
nýtast ekki nógu vel. Fé til rannsókn-
anna er of naumt skammtað og ef
ekki hefðu komið til allríflegir er-
lendir styrkir til kaupa á dýrum tækj-
um, Jsá væri ekki björgulegt á Raun-
vísindastofnun.
Málum er Jjannig liáttað nú, að
rannsóknum er haldið í svelti, og við
eigum Jaað að verulegu leyti erlend-
um styrkjum að ]>akka að tekist hefur
að afla hinna dýrari tækja til rann-
sóknanna, þannig að tekist hefur að
skila sæmilegum árangri. Hin síðari
ár hafa möguleikar til erlendra styrkja
Jtrengst verulega án þess að nokkuð
hafi ræst úr íslenskum fjárveitingum.
Ég sagði að rannsóknunum væri
haldið í svelti, enda erum við íslend-
ingar í hópi þeirra ]>jóða í Vestur-
Evrópu, sem minnstu eyða hlutfalls-
lega af þjóðartekjum sínum til rann-
sókna. Eruni við Jrar i hópi með
Grikklandi og Portúgal.
Árlega skila rannsóknastofnanir
rökstuddum fjárhagsáætlunum, ]>ar
sem gerð er grein fyrir fyrirhugaðri
rannsóknastarfsemi og kostnaði við
liana. Þessar áætlanir korna til Hag-
sýslustofnunar þar sem beitt er blind-
um prósentureikningi: svo og svo
mörg prósent má fjárveitingin liækka
frá síðasta ári þannig að rekstur verði
óbreyttur, en ýmislegt gert til að
draga úr rekstrinum í reynd. Bætist
við nýr kennari í starfsliðið, j>á kem-
ur ekki nein ný fjárveiting til stofn-
kostnaðar eða til reksturs, nýi maður-
inn verður að deila tækjum og rekstr-
arfé með öðrum.
Þegar til kasta fjárveitingarnefndar
Alþingis og Al]>ingis sjálfs kemur er
svipaða sögu að segja. Tillögur eru
metnar eftir prósentum en ekki mál-
efnum, lítið vottar fyrir raunhæfu
mati á gildi tillagnanna eða mikil-
vægi einstakra verkefna, enda er varla
nokkur rnaður í öllu Jsessu kerfi, sem
um tillögurnar fjallar, eftir að þasr
koma frá rannsóknastofnunum, sem
ber umtalsvert skynbragð á vísinda-
rannsóknir.
Fyrir liálfum öðrum áratug fékk
Eðlisfræðistofnun Háskólans ríflegan
erlendan styrk til að koma sér upp
tækjurn til þeirra grunnvatnsrann-
sókna, sem ég hef Jregar talað um og
hafa borið svo ágætan árangur. Ég
hef stundum velt því fyrir mér hvern-
ig slíkri umsókn yrði tekið í Hag-
sýslustofnun eða hjá Al])ingi um
þessar mundir: Tíu milljón krónur
óskast til að afla tækja, sem við telj-
um sennilegt að geti aukið mjög Jrekk-
ingu okkar á eðli hins heita grunn-
vatns. Hvað mundu j)á Jseir menn,
sem eru ráðnir eða kosnir til að standa
vörð um velferð ])jóðarinnar, gera?
Hugsanaleikur sem ]>essi er ekki sér-
lega uppörvandi.
200