Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 77

Veiting heiðursverðlauna úr Ásusjóði 1977
Verðlaunasjóður Ásu Guðmundsdóttur
Wright veitti heiðursverðlaun fyrir árið
1977 við athöfn í Norræna liúsinu 27.
desember s.l. Voru verðlaunin veitt Stein-
dóri Steindórssyni fyrrverandi skólameist-
ara á Akureyri fyrir víðtækan þátt hans í
rannsóknum á gróðurfari landsins.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum
fæddist 12. ágúst 1902 á Möðruvöllum í
Hörgárdal. Hann útskrifaðist stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið 1925,
en stundaði síðan nám í náttúrufræðum
við Kaupmannahafnarháskóla á árunum
1925 til 1930. Hann var við nám og vís-
indastörf við grasasafnið í Osló með styrk
frá norska Nansenssjóðnum á árunum
1950 til 1951 og síðar við erindaflutning
í Bandaríkjunum 1956 og fræðistörf í
Kaupmannahöfn 1972.
Að námi loknu settist Steindór að á
Akureyri og gerðist þar kennari árið 1930.
Vann hann upp frá því rnikið starf sem
uppfræðari æskumanna einkum um nátt-
úrufræði, þar sem liann miðlaði öðrum
óspart af hinum mikla l'róðleik sínum.
Hann var settur og síðan skipaður skóla-
meistari Menntaskólans á Akureyri á ár-
unum 1966 til 1972. Steindór hefur auk
þess starfað af ntikilli elju og áhuga að
fjölmörgum félagsmálum og komið víða
við sögu bæði í héraðs- og landsmálum.
Hann hefur verið í stjórnum og við
stjórnarformennsku fjölmargra athafna-
og menningarfélaga, verið fulltrúi lands-
ins á erlendum vettvangi og setið í hæjar-
stjórn Akureyrar og á Alþingi. Hann var
í stjórn Ræktunarfélags Norðurlands í
tæp 30 ár og formaður þess frá 1952.
Meðlimur í Vísindafélagi íslendinga var
hann kjörinn 1941.
Ritstörf Steindórs eru mikil að vöxtum
og sýna live fjölhæfur hann er og afkasta-
mikil! rithöfundur. Hann hefur verið rit-
stjóri tímaritsins Heima er bezt frá árinu
1956 og hann liefur séð um útgáfu og
þýtt fjölmargar bækur og skrifað greinar
um ýmis óskyld málefni. En sérstaklega
hefur Steindór unnið gagnmerkt starf
með því að þýða á íslensku ferðabækur
Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar,
Ólafs Ólavíusar og fleiri íslandslýsingar
lrá 18. og 19. öld. Með því hefur hann
gefið íslenskum lesendum kost á því að
kynnast lýsingum fræðimanna þeirra tíma
á þjóðháttum og náttúru landsins. En
þessi rit voru áður fágæt og óaðgengileg
fyrir almenning.
En Steindór liefur gert annað og meira
en að uppfræða um náttúrufræði og
kynna fræðirit annarra. Hann liefur um
langt sk-eið verið afkastamikill við grasa-
fræðirannsóknir liér á landi. Hann hefur
séð um útgáfu og endurskoðað Flóru ís-
lands eftir Stefán Steíánsson, og birL fjöl-
margar ritgerðar uni flórunýjungar og
kannað flóru einstakra byggðarlaga.
Veigamest er þó lramlag Steindórs á sviði
gróðurrannsókna. En þar hefur hann
unnið brautryðjandastarf með kenningu
sinni á gróðursögu landsins og rannsókn-
um á plöntusamfélögum.
I greinum um aldur og innflutning ís-
lensku flórunnar, bendir hann á, að all-
verulegur hluti þeirra tegunda plantna,
sem nú finnast í íslensku gróðurríki, hafi
lifað af síðasta jökulskeið á íslausum
svæðum. Styðst Steindór að nokkru við
hliðstæðar skoðanir erlendra náttúrufræð-
inga um vetursetu lífvera á íslausum svæð-
um Skandinavíu, en styður kenningu sína
eigin rannsóknum á útbreiðslu plantna,
og færir rök að því, að misjöfn dreifing
tegunda eftir landshlutum bendi til ís-
aldar-svæða plantna hér á landi. En áður
var álitið, að allur gróður lieíði eyðst við
það, að landið huldist jökli á síðustu ís-
öld. Þá eru rannsóknir Steindórs á plöntu-
samfélögum veigamikið framlag til þekk-
ingar á náttúru landsins. Hann hefur sér-
staklega kannað mýrasamfélag og há-
lendisgróður, cn einnig gróður skógar-
botna og ýmis önnur gróðurlendi, skipað
gróðursamfélögum landsins í kerfi og lýst
eðli þeirra og uppbyggingu í ritinu Gróð-
ur á íslandi, sem er grundvallarrit í þeim
fræðum hér á landi. Þessar rannsóknir
203