Samvinnan - 01.02.1949, Blaðsíða 8

Stjarna vonarinnar Ijómar enn
Fraegur rithöfndur virðir fyrir
sér fordæmi fácaekrar konu
og lítils barns
Eftir A. J. CRONIN
A. J. CRONIN er heimsfrægur, brezkur
rithöfundur. Meðal bóka hans er „Borgar-
virki“, er hún til í góðri íslenzkri þýðingu.
í HVERJUM einasta degi allan lið-
f \ langan veturinn, sem eg dvaldi í
oriofi mínu í sundurskotna ítalska
þorpinu Castelmare nálægt Livorno,
sá eg Maríu gömlu Bendetti. Smávax-
in, mögur og visin, berfætt í gömlum,
upplituðum fötum, með svartan klút
um höfuðið, lotin í herðum undan
stóru tágakörfunni, sem hún bar á bak-
inu, var hún talandi vottur þeirra
hörmunga, sem gengið höfðu yfir þetta
þorp. Magra og móleita andlitið henn-
ar var hrukkótt og áhyggjufullt, eins
og ógæfan hefði eilíflega og óaftur-
kallanlega helgað sér það.
Hún seldi fisk, þennan einkennilega
og ólystuga Miðjarðarhafsfisk, sem var
aðalmaturinn í þessu fátæklega sjávar-
þorpi, ásamt naumum skammti af
makkaroní eða spaghettí. Eg var kunn-
ugur í þorpinu frá fyrri tíð, á dögurn
friðar, ánægju og áhyggjuleysis. Nú
heyrðist aldrei hljómlist né hlátur frá
litla torginu, þar sem sundurskotin
liús hölluðust eins og drukknir menn,
sem eru í þann veginn að missa jafn-
vægið. Slík sjón fékk manni hugarang-
urs, en yfir rústirnar barst blómailm-
ur að vitum, líkt og stæði maður yfir
gröf. Þorpið var dautt, en með því að
það hafði verið mér svo kært, vöktu
örlög þess beiskju og örvæntingu í
huga mínum.
Flest unga fólkið var farið á burt.
Aðeins börnin og gamla fólkið var eft-
ir og sveimaði, að því er mér virtist,
líkt og vofur innan um rústirnar og
hélt í sér lífinu með því að róa til fiskj-
ar á lélegum bátum með bætt net.
í þessum hóp var María. Stundum
var lítil tíu ára gömul stúlka í fylgd
8
með henni, sennilega barnabarn henn-
ar, berfætt, grönn og gelgjuleg. Hún
rölti við hlið gömlu konunnar og hróp-
aði skrækri og áfergjulegri röddu:
„Pesci.... pesci freschi“, líkt og hún
væri einráðin í að taka af allan vafa
um það, að fiskurinn þeirra væri sá
nýjasti á markaðinum. Eg horfði á þær
dapur í bragði, því að mér fannst ein-
hvern veginn þær fylla þann flokk,
senr í fávizku og tilgangsleysi halda
dauðahaldi í fortíð, sem er horfin að
eilífu.
EINN MORGUN hitti eg þær á
torginu og tók þær tali. Jú, þær
höfðu verið í þorpinu meðan loftárás-
irnar gengu yfir það. Það höfðu verið
slæmir tímar meðan á styrjöldinni
stóð. Nú áttu þær heima í ofurlítilli
herbergiskytru í Via Eustachia,
þröngri götu, sem var einustu leifarn-
ar af fátækasta hverfi bæjarins.
Gremjan og beiskjan, sem gróf um
sig í huga mér, og var vitanlega sprott-
in af minni eigin bölsýni og óánægju,
varð einhvern veginn að fá útrás, og eg
spurði skyndilega: „Hvers vegna farið
þið ekki burt úr þessu þorpi? Hér er
engin framtíð fyrir ykkur. . . . allt í
rústum. . . . hér er allt búið að vera.“
Það varð stutt þögn. Gamla konan
hristi hægt höfuðið.
„Við eigum heima liérna. Við trú-
um því ekki, að allt sé búið að vera.“
Um leið, og þær gengu burt horfð-
ust þær snöggvast í augu, líkt og ein-
hver leynilegur boðskapur færi á milli
Jreirra.
Þetta augnatillit Jreirra vakti for-
vitni mína. Næstu daga hafði eg gát á
hreyfingum þeirra og forvitnaðist um
hvað þær hefðust að. Fyrri hluta dags
sinntu þær ákveðnum verkefnum, en
síðari hluta dagsins hurfu þær gjörsam-
lega. Hvað eftir annað, að loknum há-
degisverði, gekk eg niður í Via Eustac-
hia, en kom alltaf að litla herberginu
Jreirra tómu. Gat það verið, að þær
væru ekki eins einfaldar og eg hafði
haldið, og að fjarvera þeirra síðdegis á
hverjum degi stæði í sanrbandi við ein-
hverjar leynilegar fjáröflunarferðir,
smygl eða svartamarkaðsbrask?
Eg tók mig því til einn daginn og
fór í fyrra lagi af stað áleiðis í Via
Eustachia, einmitt á þeim tíma sem eg
var vanur að taka mér hádegishvíld á
baðströndinni. Eg tók mér stöðu í
porti nokkru, skamrnt frá híbýlum
konunnar. Ekki þurfti eg lengi að bíða.
Klukkan rúmlega eitt komu þær Mar-
ía og barnabarn hennar út úr húsinu.
Þær voru báðar með tómar tágakörfur
og lögðu leið sína eftir strætinu og
hröðuðu sér eins og þeim lægi mikið
á. Eg veitti þeim eftirför svo að lítið
bar á.
Þær klöngruðust yfir múrsteinslrrúg-
ur og rusl, sem livarvetna þakti stræt-
ið, gamla konan og barnið. í útjaðri
þorpsins lögðu þær leið sína eftir vegi,
sem lá niður að uppþornuðum árfar-
vegi. Eg klifraði upp á hæð eina og
sá mér þá til undrunar, að fleira fólk
var komið á staðinn og vann af kappi
með haka og skóflu í tinnuhörðum gil-
botninum. María og litla stúlkan
lögðu frá sér körfurnar og tóku til
vinnu. í fyrstu hélt ég að þær væru að
grafa eftir einhvers konar beitu, ?n svo
tók eg eftir, að telpan fór að fylla litlu
körfuna sína með hvítum sandi, með-
an gamla konan fyllti sína af hvítum
teningslaga steinum, sem hún virtist
velja af mikilli vandvirkni. Þegar þær
höfðu fyllt körfurnar, lyftu þær byrð-
unum á axlir sér og lögðu af stað upp
brattan og þröngan stíginn.
Þær gengu fast fram hjá mér, en
gáfu mér Jró engan gaum, frekar en
þær vissu ekki af mér. Þegar þær voru
(Framhald á bls. 26.)