Samvinnan - 01.02.1949, Blaðsíða 29

en allt, sem gert hefir verið fram til þessa.
Eingöngu elektrónur, prótónur og neutr-
ónur eru í rauninni í atómunum, hinar agn-
irnar koma fram við kjarnbreytingar og
hverfa. Elektróna og pósitróna renna saman
á dularfullan hátt, sem kom Dirac til þess
að geta þess til að elektrónur kunni að vera
kvaddar til aðstoðar við myndun efnisagna
en hverfi síðan er þeirra er ekki lengur
þörf. Þegar elektrónu er varpað út úr atómu,
kemur hún úr kjarnanum. En kjarninn er
gerður úr prótónum og neutrónum. Bendir
það til þess að prótónur og neutrónur séu
ekki frumagnir, heldur samsettar. Hinar
fimm þegar þekktu mesónur (og búast má
við, að þær séu fleiri) eru áreiðanlega ekki
i kjörnunum.
UKIN ÞEKKING á geimgeislum, sem
þegar hefir leitt í ljós tilvist pósitróna
og mesóna mun að lokum leiða til nýrra
aðferða til hagnýtingar atómorkunnar. Ljós-
myndir liafa þegar náðst af óhemjuöflugum
kjarnklofningum af völdum mesóna. Það
þótti djarflega talað er orku atómsprengj-
unnar var líkt við orkulindir þær, sem sól
og stjörnur fá skin sitt frá. En hvað skyldi
mega segja um aflstöð, sem hagnýtir orku
geimgeislanna til þess að mynda mesónur,
sem síðan sundra kjörnum algengustu frum-
efna?
Augsýnilega hefir margt breyzt síðan
Curie-hjónin skýrðu frá uppgötvun sinni
fyrir röskum 50 árum. Nítjándu-aldar eðlis-
fræðin er úr sögunni, en samkvæmt henni
voru atómurnar óumbreytanlegar, nú er
þeim breytt úr einni í aðra. Hinar raunveru-
legu frumagnir prótónur, neutrónur og el-
ektrónur eru eins í öllum frumefnum óháð
því í hvaða atómum þær eru. Séu þær
settar saman á vissan hátt má fá alúminíum,
séu þær settar saman á annan hátt, fæst
kolefni eða radium og hefði slíkt verið ó-
skiljanlegt 1899. Efni og orka eru ekki
lengur aðgreind hugtök, heldur af einum
toga, þannig að efni er skoðað sem sam-
þjöppuð orka, en orka er efni sem dreift
er yfir svið eða svæði.
Ljósvakinn, hyrningarsteinn hinnar eldri
eðlisfræði og ein hin athyglisverðasta hug-
smíð mannsandans, er horfinn en í hans
stað komnar nýjar hugsmíðar eins og
neutrínó-agnirnar.
LDUM SAMAN hefir maðurinn spurt:
Hvað er efnið? Aðeins efnið er raun-
verulegt. Ef maðurinn vissi hvað efnið er,
myndi hann einnig vita hvað raunveruleik-
inn er. Efnið er gert úr atómum sagði
Grikkinn Demokritos fyrir tveim þúsund
árum, — skarpleg ályktun. — Fimmtíu árum
eftir uppgötvun Curie-hjónanna hefir tekist
að greina efnið niður í prótónur, elektrónur
og neutrónur. Eðlisfræðingar nútímans
virða fyrir sér þessar agnir og spyrja enn
sömu spurningarinnar og Forn-Egyptar og
og Grikkir: Hvað er efnið? Sprengjur og
aflstöðvar bera vott um þann árangur sem
fengist hefir af ályktunum eðlisfræðinganna,
en svar við spurningunni eru þær ekki.
Dr. Sveinn Þórðarson þýddi
fyrir Samvinnuna.
ÞURRKUR
(Framhald af bls. 15.)
til himins og skyggnast eftir skýjadrögum.
Skap þeirra varð beiskt og fullt hörku. Þeir
þoldu naumast liver annars nærveru. Um-
ræðuefni þeirra var aldrei annað en of-
þurrkurinn, og neyðar vetur sá, er í hönd
mundi fara. Þetta var gert til að refsa þeim.
En voru þá allir sekir? Sviðnaði ekki akur
iiins réttláta jafnt og hins rangláta? Hegn-
ing sú, sem hitt alla jafn, var óréttlát.
Sumir héldu því fram, að síðasti rign-
ingardropinn hefði fallið til jarðar. Þegar
Guð hafði útrýmt mönnunum af jörðinni í
fyrndinni, hafði hann gert það með vatni,
svo sem lesa mátti um í ritningunni. í þetta
skipti ætlaði hann að eyða þeim með þurrki.
Og í þetta skipti mundi enginn Nói fá fyrir-
heit um að sleppa lifandi í örk sinni og
uppfylla síðan jörðina með afkvæmum sín-
Þegar þeir, sem nú lifðu, væru undir lok
liðnir, mundi jörðin um alla eilífð verða í
eyði og tóm, brennd og sviðin eins og tóm
eggskurn.
Karl Óskar í Geithaga lilýddi á þetta tal.
Hvers vegna hafði hann eyðilagt sáðkorn
sitt með því að kasta því í jörðina, þegar
allt lif átti að farast?
Þarna sást nú akurbletturinn, þar sem
liann hafði sáð rúgnum sínum. Já, þarna lá
akurinn, grár og auður. Hann taldi dagana,
sem liðnir voru síðan hann sáði. Tólf dagar
voru liðnir. Ef Guð hefði gert það, sem hon-
um bar, hefði rúgurinn nú átt að sjást eins
og þunn, græn slæða yfir moldinni. En ak-
'urinn var grár og auður, hvar sem litið var.
Hvergi örlaði á strái. Mjúka og veikbyggða
rúgfjöðrin hafði ekki kraft til þess að brjót-
ast í gegnum grjótharða skelina, sem mynd-
azt hafði ofan á moldinni. Rigningin varð
fyrst að koma og mýkja moldina og opna
stráunum leið upp úr henni.
„Sérðu akurinn okkar?‘ spurði hann konu
sína. „Eg gerði sem þú vildir. Eg sáði. Nú
ætti rúgurinn að vera kominn upp. Sérðu
þess einhver merki? Sérðu nokkurs staðar
grænan blett þarna út frá? Sérðu kannske
einhvers staðar brauðið, sem við eigum að
borða næsta ár? Eg hlýddi þér. Eg sáði. Nú
sérðu, hvernig það fór. Hvers vegna geymd-
um. Þegar þeir, sem nú lifðu, væru undir lok
í brauð?"
Anna leit undan og þagði. Dagarnir liðu
og hjónin töldu þá. Nakinn, grár og auður
lá akurinn og beið. Kæmi rigningin aldrei,
hlaut hann að liggja þannig framvegis, auð-
ur og lífvana. Nú var komið fram í septem-
ber og sumarið senn liðið. Húsfreyjan í
Geithaga gekk döpur að störfum og þagði.
KARL ÓSKAR vaknaði. Dagur var að
renna. Eitthvert hljóð, sem hann áttaði
sig ekki á, hafði vakið hann af svefni. Létt
°g þýð högg virtust vera slegin á þakið uppi
yfir höfði hans. Nú small eitthvað á spón-
þaki hússins.
Það rigndi. Svo sannarlega sem hann var
lifandi, þá var farið að rigna.
Smellirnir á þakinu héldu áfram. Spón-
þakið hafði gisnað f þurrkfnum og nokkrir
dropar féllu niður á gólfið. Karl Óskar
klædi sig í buxurnar og gekk út á dyra-
þrepið. Rigningin streymdi niður eins og
úr sáldi. Allt himinhvolfið var hplið þykk-
um skýjum,------og reenið féll
Karl Óskar var búinn að gleyma, hvernig
það var að finna rigningardropana falla á
hörundið. Hann rétti fram hendina undir
rigninguna, rétti hendina móti gjöf himins-
ins. Hann lokaði hnefanum og fann til
bleytunnar í lófa sínum. Vissulega var kom-
in rigning.
Hann stóð langa stund hreyfingarlaus á
varinhellunni. Hann vildi fullvissa sig um,
að þetta væri rigning, sem féll úr loftinu,
en ekki einhver blekking. Hann lét rigna á
höfuð sitt, hendur, brjóst og axlir, og allan
líkama sinn. Hér var kraftaverk að gerast.
Þetta var gjöf himinsins til jarðarinnar.
Þetta var rginingin, sem mýkja mundi harða
akurmoldina og vekja og leiða nýgræðing-
inn upp úr moldinni.
Nú mundi rigna í heilan dag, það var
áreiðanlegt.
Hann gekk aftur inn. Bleytan lak úr
klæðum hans. Unga konan var vöknuð og
setzt upp í rúminu. Eftirvæntingin skein úr
hverjum drætti andlits hennar.
„Er það komið? Er það nú að koma?“
„Já, nú kemur það. Himininn er kafþykk-
ur. Þakið er farið að leka.“
En lekinn á þakinu var þeim ekkert
áhygggjuefni. Karl stóð kyrr og sá, hvernig
augu ungu konunnar Ijómuðu.
í sál hans mýktist og bráðnaði hin harða
skel, sem myndazt hafði af ómæltum orðum
hið liðna sumar. Forherðing hugans hvarf.
Þungri byrði létti af sál hans. Nú gat hann
aftur talað við Önnu og sagt við hana það,
sem hún átti rétt á að fá að heyra.
„Anna--------þú....“
Hann þreifaði klaufalega eftir hendi
hennar með stóru, vinnuhrjúfu hendinni
sinni og horfði ofan í gólfið, sakbitinn og
sneyptur.
Hún þrýsti hönd hans af ákafa og inni-
leika.
Nú vissu þau örugglega, að eftir nokkra
daga mundi rúgfræin færa græna slæðu yfir
akurinn þeirra. Því úti blés vestanvindurinn,
vindurinn, sem ber rigninguna og lífið í
faðmi sér.
(Þórir Friðgeirsson þýddi.)

29