Samvinnan - 01.02.1949, Blaðsíða 21

Roehdale eða Moskva
Grein úr „Xhe Cooperative Review“
t ANNAÐ SINN í sögu alþjóða sam-
X vinnuhreyfingarinnar hafa Roch-
dale-grundvallaratriðin um frelsi til
samtaka og samhjálpar og um lýðræð-
islega stjórn, verið véfengd. í fyrra
sinn gerðist það, er fasisminn og naz-
isminn voru að brjótast til áhrifa. Al-
þjóðasamvinnuhreyfingin kaus þá
heldur að víkja þýzkum og ítölskum
kaupfélögum úr alþjóðasambandinu,
en samþykkja með þögninni að nazist-
ar og fasistar hefðu rétt til þess að
hlutast til um lýðræðisstjórn þeirra og
ráða athöfnum þeirra með valdboði.
Alþjóðaþing samvinnumanna í Prag
á sl. hausti leiddi í ljós hin nýju við-
horf í samvinnumálum Austur-Ev-
rópuþjóða. Margar ræður Sovét-full-
trúanna voru afsakanir fyrir alræði
ríkisvaldsins í þjóðfélags- og efnahags-
legum greinum. Áætlunarsérfræðing-
ar ríkisvaldsins eru óskeikulir fsam-
kvæmt kenningum Moskvumanna) ef
þeir starfa austan Saxelfar. Vestan
þeirrar línu eru þeir, sem skipuleggja
þjóðarbúskapinn í lýðræðislöndunum,
sem leyfa frjálsar samvinnuhreyfingar,
„kapítaliskir stríðsæsingamenn“ eða
,,sósíal-fasistar“.
Þessar heimskulegu fullyrðingar eru
þó næsta ólíklegar til þess að vinna
samvinnustefnu Vesturlanda nokkurt
ógagn, en þær munu vissulega verða
til tjóns samvinnuhreyfingum Austur-
Evrópuþjóðanna, líklega til varanlegs
tjóns, og slíkt hlýtur að verða skaði
fyrir álfuna í heild.
Ekki er hægt að nefna samvinnumál
hinna svonefndu „alþýðu-lýðvelda“ og
samvinnumál Sovét-Rússlands í sömu
andránni og telja þau eitt og hið sama.
Slíkt er misskilningur. Verulegur mis-
munur er á viðhorfinu í Moskva og í
Prag, til dæmis. Hins vegar var það
augljóst á alþjóðaþinginu í Prag, að
leiðsaga samvinnuhreyfingarinnar í
Austur-Evrópu kom frá Sovét-Rúss-
landi, og enginn efi er á því, að stefnu-
mál og starfsaðferðir miðuðust við
Seint á sl. ári flutti tímarit brezka sam-
vinnusambandsins (Co-operative Union)
eftirfarandi grein í tilcfni af þeim atburð-
um, sein gerzt höfðu á Alþjóðaþingi sam-
vinnimianna í Prag.
kennisetningar marxismans fremur en
grundvallaratriði samvinnustefnunn-
ar.
Stefna Sovét-stjórnarinnar í sam-
vinnumálum, hefur breytzt gífurlega
með árunum. Fyrst var hvatt til stofn-
unar frjálsra samvinnufélaga, en síðar
var smásöluverzlun landsins skipt með
valdboði, þannig, að í borgum og bæj-
um var aðeins ein lögleg verzlun, rík-
iseinkasalan, en úti í sveitum aftur á
móti aðeins ein lögleg verzlun, kaup-
félagsbúðin. Á síðustu tímum hefur
mátt merkja að víðsýnni stefna væri í
uppsiglingu, þar sem samvinnufélög-
unum hefur verið leyft að hafa nokkra
starfrækslu í borgum og bæjum. Af
þessu má ráða, að enginn fastur
grunnur er undir samvinnustefnu
Sovétstjórnarinnar, heldur er stefnan
háð þeim breytingum, sem hverju
sinni þykir hentugt að fyrirskipa frá
Kreml.
t HINUM NÝJU „alþýðu-lýðveld-
X um“ hafa breytingar ekki verið eins
róttækar til þessa, en þó má merkja
tilhneigingar til þess að fela vissar
greinar verzlunar og iðnaðar kaupfé-
lögum bænda undir stjórn kommún-
istaflokksins og í „alþýðu-lýðveldun-
um“ má nú sjá merki þess að nýtt
skipulag landbúnaðarsamtakanna sé á
döfinni, í samræmi við þá stefnu Kom-
inform, að útrýma hinum efnahags-
lega sjálfstæðu sjálfseignarbændum og
herða stéttarstríðið í sveitunum.
Samvinnumenn í löndunum í Aust-
ur-Evrópu hafa einskis að vænta af sí-
felldum stefnubreytingum í sínum
málefnum, sem fyrirskipaðar eru í
samræmi við pólitísk stefnumið Sovét-
ríkjanna. Sigrar samvinnuhreyfingar-
innar í 100 ár hafa verið unnir vegna
þátttöku fólksins í starfi hennar, en
ekki með valdboði ríkisstjóma. Sam-
vinnuhreyfingin hefur vaxið með lýð-
ræðislegri stjórn. Hún hefur ævinlega
tapað er utanaðkomandi öflum hefur
tekizt að neyða vilja sínum upp á
hana. Samvinnumenn í hinum vest-
rænu lýðræðisríkjum munu áreiðan-
lega halda fullri tryggð við hin þraut-
reyndu Rochdale-grundvallaratriði.
Vafalaust mundi það fyrir beztu fyrir
samvinnuhreyfingar Austur-Evrópu,
að fara að þeirra dæmi.
Samvinnuhreyfingin getur ekki lif-
að og þróast nema hún sé frjáls og
henni sé stjórnað eftir hinum lýðræð-
islegu Rochdalereglum. Einræðis-
stjórn og samvinnustefna eru miklar
andstæður. Þar sem einræði dafnar,
þar hnignar samvinnustefnunni og
hún deyr. Þýzkir, ítalskir og austur-
rískir samvinnumenn þekkja það af
sárri reynslu.
Geta Austur-Evrópulöndin lært þá
lexíu áður en það er orðið of seint?
Þýzk kaupfélög aftur í ICA.
Á stjórnarfundi Alþjóðasambands
samvinnumanna (ICA), sem haldinn
var í Zúrich í janúar sl„ var samþykkt,
að Samband þýzku kaupfélaganna
skyldi aftur á ný tekið inn í alþjóða-
sambandið. Þar með er lokið útlegð
þýzkra samvinnumanna frá alþjóðlegu
samstarfi, sem hófst skömmu eftir
valdatöku nazista, er þýzka samvinnu-
hreyfingin var ýmist lögð undir ríkið
eða lögð niður.
Á sama stjórnarfundi Alþjóðasam-
bandsins, var samþykkt að setja á stofn
skrifstofu í Nýju Delhi í Indlandi. —
Jafnframt var ákveðið að hafa alþjóð-
legt samvinnunámskeið í Bretlandi
næstkomandi sumar.
21