Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.08.1922, Blaðsíða 5

Tímarit íslenskra samvinnufélaga 51
Samt þóttu þessar ensku verslanir bæta mikið við-
skiptin þar sem þær náðu til. — Eina slíka verslun settu
þeir félagar Henderson og Anderson frá Englandi á stofn
í Gfrafarósi. Vörur þeirra þóttu vandaðri en hinna dönsku
verslana og verðið þó lægra. Islenskar vörur hækkuðu
einnig í verði. En þessar verslanir voru svo fáar að þeirra
gætti lítið er lengra dró frá.
011 aðalverslun landsins var eftir sem áður í hönd-
um danskra kaupmanna eða okrara, sem liöfðu sest hér
að á einokunartímanum. A Austurlandi var verslunin
skárri, því þar komu oftast lausakaupmenn sem bættu
„prisanaa. I Reykjavík reis upp kaupmannafélag
sem kallaði sig „ verslun'ar samkundu “ og var með
fullkomnum einokunarblæ. Á Vesturlandi mátti heita að
þeir Clausen og Sandholt réðu lögum og lofum, og hér við
Húnaflóa þeir félagarnir Höephner og Gudmann á Skaga-
strönd, Hillebrandt á Iíólanesi og bræðurnir Bjarni og
Árni Sandholt lausakaupmenn á Borðeyri. — Mun það
hafa verið nokkurnveginn sameiginlegt einkenni þessara
kaupmanna, að skoða bændur eins og föst innstæðukúgildi
við verslanir þeirra, sem enginn annar gæti gert tilkall
til, og þeir einir liefðu rétt til að hirða reifin af.
Eftir að enska verslunin hófst á Grafarósi kom það
þó í ljós að ýmsir bændur úr Austur-Húnavatnssýslu og
einkum úr Skagafirði, leyfðu sér að taka framhjá, og versla
þar. Varð af þessu kapp allmikið, svo kaupmenn urðu að
neyta ýmsra bragða til þess að lialda sauðunum saman;
notuðu þeir einkum til þess skuldafjötra verslunarmanna.
Þeir höfðu verið svo framsýnir að lána flestum sem vildu
og létu þá undirskrifa skuldbindingar um framlialdandi
verslun. Urðu þeir sem undirskrifuðu að afsala sér sínu
eigin varnárþingi. Dæmi voru og til þess að menn lofuðu
að versla við lánardrottinn sinn æfilangt. Sumir — eink-
um efnamenn — voru keyptir með laun„prisum“. Stefnu-
farir urðu hér tiðar og verslunarskuldamálin voru útkljáð
fyrir gestarétti á Skagaströnd. Þó kröfðu kaupmenn ekki
4*