Fálkinn - 16.12.1949, Qupperneq 13

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1949 £ M « « ££ K $■£ K « « « « « 9
eitt kvöldið í rósagörðum Shir-
azar.
Og hann hafði staðið upp og
yfirgefið allt. Árangurslaust hellti
hinn granni bryti fjörgandi víni
í skálar hans, árangurslaust
kjökraði Bulbul í rósamyrkri
garðsins mikla, árangurslaust
grétu gosbrunnarnir mjúkum tár-
um, árangurslaust reyndi Suleika
hin svarteyga að halda honum
kyrrum á legubekknum. Konung-
urinn af Persíulandi tók dýrmæt-
asta fjársjóð sinn, stóru, hvítu
perlurnar sínar þrjár — en hver
þeirra var á stærð við dúfuegg
— faldi þær í belti sér og fór af
stað til að finna staðinn, sem
væri undir stjörnunni sem hann
hafði séð.--------
Og nú var hann kominn þang-
að — og nú hafði hann komið
of seint. Hinir vitringarnir höfðu
orðið á undan honum og nú voru
þeir farnir. Hann kom of seint
— og hann kom tómhentur. Hann
var ekki með perlurnar sínar.
Hann opnaði varlega dyr hins
heilaga fjárhúss, þar sem sonur
Guðs, móðir Guðs og fósturfaðir
Guðs voru inni. Það var komið
rökkur, húsið var hálfdimmt, enn
var ofurlítill reykelsiseimur í hús-
inu — eins og í kirkju að aflok-
inni guðsþjónustu. Heilagur Jósef
var að hrista heyið í jötunni und-
ir nóttina, barnið Jesús sat í fangi
móður sinnar, hún raulaði við það
og söng vögguvísu með blíðri rödd
— samskonar vísu og maður heyr-
ir enn þegar maður gengur um
göturnar í Betlehem.
Hægt og hikandi gekk konung-
urinn af Persíulandi fram og
fleygði sér flötum frammi fyrir
þeim. Og svo tók hann til máls,
hægt og hikandi:
„Herra,“ sagði hann, „á leið-
inni varð ég viðskila við hina
konungana þrjá, sem þegar hafa
vottað þér lotningu sína, og fært
þér gjafir. Eg var líka með gjöf
til þín — þrjár dýrmætar perlur
á stærð við dúfuegg — þrjár ekta
perlur úr hinu græna hafi Persíu-
lands.
En nú hefi ég þær ekki lengur.
Eg varð viðskila við hina kon-
ungana þrjá. Þeir riðu á undan
mér á úlföldunum sínum — ég
varð eftir á gistihúsi við veginn.
Þetta var ljótt — vinið freistaði
mín — næturgali söng — og
minnti mig á Shiraz------Eg af-
réð að fá mér gistingu, og þegar
ég kom inn í gestastofuna sá ég
gamlan mann liggja með sótt-
hita á bekknum við ofninn. —
Enginn vissi hver hann var —
hann hafði verið heilbrigður þeg-
ar hann kom, en orðið veikur
þarna í húsinu — pyngja hans var
tóm — hann hafði ekkert til að
greiða fyrir læknishjálp og hjúkr-
un — og morguninn eftir átti að
fleygja honum út úr gistihúsinu,
ef hann dæi þá ekki áður — ves-
lingurinn.
Herra, þetta var mjög gamall
maður, þeldökkur og skjátulegur,
með hvítt og strítt skegg — mér
fannst hann ekki ósvipaður hon-
um föður mínum. Herra, fyrir-
gefið mér — ég tók eina perluna
úr belti mér og gaf gestgjafanum
hana, svo að hann fengist til að
sjá hinum sjúka fyrir læknis-
hjálp og hjúkrun, og að hann
fengi gröf í vígðri mold ef hann
sálaðist.
Eg hélt áfram ferðinni morg-
uninn eftir. Eg lét hestinn minn
brokka eins og hann gat, til þess
að ná í hina konungana þrjá.
Úlfaldar þeirra voru hægfara, svo
að ég bjóst við að ná í þá.
Leiðin lá um eyðilega dali, þar
sem klettaf og björg voru á víð og
dreif en terebinte-kjarr á milli.
Allt í einu heyrði ég öskur úr
kjarrinu — ég vatt mér af hest-
inum og sá hóp hermanna, sem
höf ðu náð í unga stúlku og ætluðu
að svívirða hana. Þeir voru of
margir talsins — ég get ekki bar-
ist við þá. Þá — ó, herra, fyrir-
gefið mér enn einu sinni! — Þá
þreif ég til beltisins, tók aðra
perluna og keypti stúlkunni frelsi
frá ofbeldi hermannanna. Hún
kyssti hendur mínar og hljóp á
burt yfir heiðarnar eins og hind.
Nú átti ég aðeins eina perlu
eftir, hana ætlaði ég að minnsta
kosti að gefa þér, herra, hverju
sem gegndi. Það var farið að líða
á daginn — fyrir kvöldið mundi
ég komast til Betlehem og að fót-
um þér. Þá sá ég framundan mér
þorp, sem stóð í björtu bóli. Lít-
inn bæ, sem hermenn Heródesar
höfðu lagt eld að og sem var orð-
inn alelda. Það var að vísu varla
hægt að sjá blossana því að sól-
in var svo björt, en maður sá
loftið titra, eins og þegar tíbrá
er í eyðimörkinni.
Eg reið áfram þangað til ég
hitti hermennina, sem voru að
framkvæma skipun Heródesar um
að drepa öll sveinbörn tveggja ára
eða yngri. tJti fyrir brennandi
húsi stóð hermaður og veifaði
litlu allsnöktu barni, sem hann
hélt í annan fótinn á. 1 duftinu
fyrir framan hann lá móðir barns-
ins og hljóðaði eins og þær hljóð-
uðu í Rama, og tók báðum hönd-
um um hné hermannsins. Svein-
barnið nakta hljóðaði og sprikl-
aði en hermaðurinn hló. „Nú
sleppi ég!“ sagði hann við móð-
urina, „og þá dettur snáðinn beint
í eldinn. Það verður allra besta
grísasteik úr honum!“
Móðirin æpti og hljóðaði af
skelfingu og örvæntingu. Herra
— fyrirgef mér! Eg tók síðustu
perluna og gaf hermanninum
hana með því skilyrði að móðirin
skyldi fá barn sitt aftur. Og hún
fékk það — hún greip það og
AULESTAD —
Framhald af bls. 7.
myndaverki sem ég sá í „Griseliuset“
varð ég lirifnastur af ljósmynd af
einkennilega sviphrcinum og friðum
manni, sem stóð þar á liillu í einu
horninu. Eg liafði séð það andlit áðiir,
en kom því ekki fyrir mig i svip. Það
var Fritz Thaulow, málarinn mikli,
sem gert hafði ýmsar fallegustu mynd-
irnar á stofuveggjunum. — En þarna
voru líka árilaðar myndir af Jónasi
Lie og konunni hans, sem voru einna
nánustu vinirnir á Aulestad, af Ib-
sen, sem kom þangað oft á síðari ár-
um — og af svo ótal mörgum öðrum.
Og af fjölskyldunni — litlar myndir.
Þær stærri voru i öðrum stofum —
ættingjarnir áttu ekki að kafna úr
tóbaksreyk.
Svo fæ ég að sjá svefnherbergi Karo-
line og Björnstjerne á efri hæðinni.
Það er ekki stórt, — mildu minna
en kröfur gerast til nú á dögum. —
Eg rek augun í það að rúmin standa
ekki saman, og að þau eru ekki jafn
stór. Rúm skáldsins er miklu breið-
ara en hennar. Hann mun að jafn-
aði hafa jourft að bylta sér í bólinu
oftar en hún, sofið lausar og dreymt
„stóra drauma“ og stundum illa, þvi
að alltaf var hann stríðsmaður og
átti marga fjendur, þó að vinirnir
væru alltaf miklu fleiri. En um menn
eins og Björnson verður það alltaf
svo, að þegar þeir eru að berjast við
að flytja þjóð sína neðan úr þokunni
upp í heiðríkjuna, þá eru andstæð-
ingarnir fyrst um sinn miklu máttugri
en meðmælendurnir. Svo reyndist Ib-
sen og svo reyndist Björnson. En þeir
sigruðu báðir. Ibsen varð fljótari til
að sigra heiminn.— Björnson fljótari
til að sigra þjóð sina. f dag þekkja
Norðmenn betur nafnið Björnson en
Ibsen. En allir kannast við báða.
— — Eg er ekki ennbá búinn að
telja öll salarkynni íbúðarhússins á
Aulestad. Eg á eftir að sjá „gestaher-
bergið“, sem sýnt er hér á einni
myndinni. Því miður getur myndin
ekki sýnt ýmislegt, t. d. útskurðinn á
rúmgöflunum, sem er handavinna
smiðs eins i Gausdal. En hún gefur
þó hugmynd um hvernig húsakynnin
voru hjá þeim, sem áttu nótt hjá
Karoline og Björnstjernc Björnson á
Aulestad.
þrýsti því að sér, en þakkaði mér
ekki einu sinni fyrir, og hljóp á
burt eins og hundur með ketbein.
Herra, þess vegna kem ég nú til
þín tómhentur! Fyrirgef mér,
fyrirgef þú!
Nú varð þögn í fjárhúsinu. er
konungurinn af Persíulandi hafði
borið fram játningu sína. Um
stund lá hann marflatur á gólf-
inu, en loksins dirfðist hann að
líta upp. Hinn heilagi' Jósef var
hættur að fást við jötuna og var
kominn nær. María leit á son
sinn, sem lá við brjóst hennar.
Svaf hann?
Nei, barnið Jesús svaf ekki.
Hann hafði heyrt allt. Og ofur
hægt leit hann til konungsins af
Persíulandi — andlit hans ijóm-
aði á móti honum, og hann rétti
báðar litlu hendurnar móti tómu
höndunum konungsins. Og barnið
Jesús brosti.
En meðan þau lifðu bæði voru svefn
herbergin þrjú. Tvö þeirra hafa nú
verið gerð að safnherbergjum, og
þessi tvö herbergi eru það eina, sem
minna gest á, að hér sé safn — i
þessu húsi. í herbergjunum eru sam-
ansafnaðir ýmisskonar minjagripir úr
æviferli skáldsins — beiðursmerki og
ávörp, sjaldgæfar útgáfur af verkum
hans og ýmislegt úr sögum hans. —
Þar er Nobelsverðlaunaskjalið, þar
cru flest heiðursmerki veraldar, sem
veitt eru fyrir bókmenntir, þar eru
þakkarávörp og viðurkenningar úr
ýmsum áttum. Eg hefði hnft gaman af
að sjá í þessu safni bréf frá Matt-
liiasi okkar Jochumssyni, því að hann
var það islenskt skáld, sem Björnson
varð kunnugastur — næst eftir Snorra
Sturlusyni. Og mér hefði þótt vænt
um að sjá þar bréf frá Jóbanni Sigur-
jónssyni — því að það var Björnson,
sem sagði honum að halda áfram er
hann liafði lesið fyrsta leikrit Jóhanns
„Dr. Rung“.
Þegar göngu minni, sem gjarnan
hefði átt að vera lengri um heimkynni
Björnsons var lokið, og frú Andersen
er að læsa dyrunum eftir gestinum,
sem ekki kom á heimsóknartima og
þess vegna fékk að vera alveg í næði
til þess að heyra og sjá, segir hún:
„Þér eruð íslendingur, er mér sagt.
Þér munuð ekki liafa þeklct Paul
Bernburg?“
„Eigið þér við Paul Bernburg fiðlu-
leikara?" spurði ég.
„Ja, Paul, musikeren, som bare iev-
ede for musik. Han var min bror.“
Þá skyldi ég þetta með andlitið, sem
ég þóttist hafa séð, þegar frúin tók
á móti mér. Og ég sagði henni margt
af vini mínum Bernburg og fjölskyldu
hans. Og kveðju liennar til ættingj-
anna á íslandi, ætlast ég til að þessi
grein skili. •
-----Og svo fer ég og kveð ungfrú
Elsu Björnson og þakka. „Ekkert að
þakka,“ segir hún. „En segið þér mér,
hvaða mál eru á rcitunum i íslenska
fánanum. Og hvernig er blái liturinn
— nákvændega? Ilér koma gestir frá
öllum löndum, einkanlega þó Norður-
löndum, allt sumarið, og þá vil ég hafa
alla fánana þeirra á stöng, og hafa
þá rétta. Viljið þér hjálpa mér?“
Eg lofaði henni þvi. Mér fannst
nefnilega, að íslendingi væri skylt að
hjálpa henni lil þess, að islenski fán-
inn væri réttur á Aulestad. Ekki að-
eins skylt, heldur fyrst og fremst
gleðiefni að fá að gera það. Og þetta
sagði ég ungfrúnni á Aulestad, sem
hefir séð um að staðurinn yrði ekki
dautt safn heldur lifandi bústaður
konunnar og skáldsins, sem nú eru
fyrir löngu kominn i gröfina.
Frú Karoline dó sumarið 1934, og
skorti þá hálft annað ár i að hún
yrði liundrað ára. Eftir að það komst
til tals að liúsin yrðu keypt og gefin
rikinu til eignar, sem safn, er rikið
tæki við hálfu ári eftir fráfall hennar,
sagði gamla konan: „Guði sé lof að ég
er ekki lifandi hálfu ári eftir að ég
er dauð!“ Hana langaði ekki til að
heimili þcirra Björnstjerne yrði fyrir
örtröð forvitinna skemmtiferðamanna.
En nú koma þangað stundum 900
manns á dag, þegar mestur cr straum-
urinn kringum Lillehammer. Samt
býst ég við að gamla konan sé ánægð
með það. Því að þrátt fyrir gesta-
ganginn liefir Aulestad ekki fengið á
sig þann svip að verða safn. Það er
enn heimili Björnstjerne og Karoline
Björnsons — svo sem það heitir fullu
nafni nú, — og verður aldrei annað.