Fálkinn - 16.12.1949, Blaðsíða 18

14 ££ SrS. 3HE XX XX 5« 5« 5« 5« 5-« XX « XX 5-g S Jölablað fAlkans 1949
Gustnve Doré
\
maðurinn, sem bjó
-— Gustave Doré,
Ijósmynd frá 1870
í stll þeirra tima.
til m/ndabók úr Biblíunni
. BIBLÍAN
er talin útbreiddasta bók veraldar,
og í mörgurn löndum hefir hún
veriö gefin út meö teikningum eft-
ir franska listamanninn Gustave
Doré, sem fyrir bragöiö hefir hlot-
ið heimsfrœgö. Níu menn af hverj-
um tíu vita ekki til aö Doré hafi
teiknaö annaö en þessar víöfrœgu
biblíumyndir. En þaö er ööru ncer.
Þær eru aöeins lítiö brot af þeim
sæg mynda, sem þessi snillingur
geröi um ævina. Þcer uröu alls um
tíu þúsund og Doré varö állra lista-
manna ríkastur á sinni tíö og
græddi um sjö milljónir franka.
En hann náöi aldrei því marki, sem
hann haföi sett sér: aö veröa
málari. — Hér segir Ivar öhman
frá teiknaranum mikla.
SORÉ VAR ekki nema 15 ára
skóladrengur, þegar hann
kom til Parísar með for-
eldrum sínum í fyrsta
skipti, árið 1847. En þá þegar var
hann staðráðinn í að verða lista-
maður.
Einn daginn sá hann í glugga við
Kauphallartorgið nokkur myndablöð
og teikningar. Þetta var hús forleggj-
arans Philipons. Philipon var fræg-
ur uin allt Frakkland fyrir skop-
myndahefti sín, teikningar og blöð.
Hann hafði stofnað Caricature og
Charivari, fyrsta grínblað veraldar og
allsherjarþing helstu teiknara samtíð-
Bibliumynd af syndaflóöinu.
arinnar. Hinn frægi Gavarni teiknaði
í það blað, og þar birti Daumier fyrstu
steinprentanir sínar.
Það var Philipon, sem gaf Doré
tækifæri til að setjast að i París, og
áðurnefnd blöð gerðu Doré frægan.
Einn daginn, þegar foreldrarnir létu
Doré fara sinna eigin ferða, teiknaði
hann í snarkasti nokkrar myndir í
þehn stíl, sem hann sá í áðurnefndum
blöðum og fór með þær til Philipons.
Hann varð dálitið forviða, þegar þessi
unglingur kom inn á skrifstofuna til
hans, en þó meira hissa er hann sá
teikningarnar, sem hann sýndi honum.
Hann var ekki i vafa um að hér var
á ferðinni efni i snilling. Og svo réð
hann hann umsvifalaust til sin. Hann
skrifaði foreldrum hans bréf og er
þau komu fékk hann talið þau á að
leyfa Gustave að verða eftir i París.
Föður hans hafði ekki verið meira
en svo um áhuga Gustaves og þroska
í listinni, hann hafði hugsað sér að
hann færi sömu leiðina og hann sjálf-
ur og yrði verkfræðingur og legði
vegi og byggði hrýr. En Philipon
tókst að sýna honum fram á að Gust-
ave hefði svo mikla hæfileika sem
teiknari að hann mundi með tímanum
varpa frægðarljóma á nafnið Doré.
Og það rættist.
Og svo skrifaði Doré 'verkfræðing-
ur undir samning við Philipon um
að Gustave yrði hjá honum i þrjú
ár. Hann átti að gera eina teikningu
á viku í hið nýstofnaða blað hans,
Journal pour Rire, og kaupið var ríku-
Don Quixote og Sancho Panza.
legt, að minnsta kosti þegar litið var
á að hér átti nýgræðingur í lilut.
Þannig hófst hinn glæsilegi ferill,
sem brátt gerði Doré frægan, ekki
aðeins i Frakklandi heldur um allan
heim. Áður en liann varð tvítugur
höfðu birst eftir hann teikningar og
steinprentanir svo hundruðum skipti
og þegar hann var 22 ára náði liann al-
mennri viðurkenningu fyrir teikn-
ingarnar í Gargantua og Pantagruel,
hið fræga rit Rabelais. Og mynda-
hiblía Dorés varð bráðlega mesta
stofuprýðin í efnaheimilunum í Evr-
ópu, en inyndirnar í ritum Balzacs,
Dantes og Cervantes báru nafnið Doré
vestur um haf og austur til St. Pét-
ursborgar. En það voru þó einkum
tvær heimsborgir, sem Doré lagði
fyrir fætur sér: París þriðjá keis-
aradæmisins og London Victoriu
drottningar. Doré hafði ekki slitið
harnsskónum er hann var orðinn til-
beðinn aufúsugestur fínustu „salon-
anna“ i París og umgekkst helstu rit-
höfunda, málara og tónlistarmenn
samtíðarinnar. Og í London var hann
svo vinsæll, að heill sýningarstaður
við Bond Street hafði verk eftir Doré
til sýnis ár eftir ár, og hann var tíð-
ur gestur konungsfjölskyldunnar og
fyrirfólksins.
En þrátt fyrir allt þetta meðlæti
tókst Doré aldrei að ná þvi marki,
sem hann hafði sett sér í lífinu: að
verða frægur málari.
-------Gustave Doré var ættaður
frá Elsas, fæddur í Slrasbourg árið
1832. Það er ekkert nýtt þó að bak-
sviðsins að verkum listamanns sé leit-
að í umhverfinu, sem hann elst upp
við. Að þvi er Doré snertir þá er það
auðsætt, að hinn forni landamærabær
Frakklands og Þýskalands hefir haft
ómetanlega þýðingu fyrir mótun hans
sem listamanns. Fyrir hans sjónum
hefir borgin verið einskonar fjölbreytt
myndabók, með öilum gömlu skrítnu
múrbindingshúsunum, tignarlegum
höllum i renaissancestíl, þvengmjó-
um, krókóttum götum, víggirðinga-
skurðum og margra alda gömlum
köstulum. Og yfir öllu þessu gnæfði
hin tignarlega dómkirkja, alsett högg-
myndum og ríku skrauti bæði róm-
Or lygasögu eftir Múnchausen.
anskrar og gotneskrar byggingalistar.
Dálæti það, sem Doré liafði á hinu
stórfenglega og uppleitandi, má ef-
laust rekja til bernskuára hans, er
hann lék sér í skugga dómkirkjunnar
miklu, sem teygði turnana upp í ský-
in.
En jiað var ekki aðeins borgin sjálf
sem æsti hugmyndaflug Gustaves
Doré. í vestri risu Vogesafjöllin með
háum tindum og dulúðgum, dimmum
skógum, sem seiddu hann og vöktu
þrá hans til hins dularfulla og villta,
sein þjóðsögur og ævintýri í Rínar-
dalnum sögðu honum frá.
Hann var ekki nema sex ára þegar
hann sagðist ætla að verða listamaður,
og er hann komst í skólann fyllti hann
öll lausahlöð og bækur ineð teikning-
um og skopmyndum af fjölskyldu
sinni og félögum. Myndir sem enn
hafa varðveist og hann gerði er liann
var aðeins átta ára, sýna óeðlilega
bráðan þroska.
Þegar Doré kom inn i listamanna-
heim Parísar fimtán ára gainall, hafði
liann ekki lokið skólagöngu sinni.
Hann var þvi innritaður á Lycée
Charlemagne og þar var litið upp til
hans scm listamanns og samverka-
manns að frægu blaði — kennararnir
báðu hann að gera skýringarmyndir
með kennslunni á töfluna, og bekkjar-
bræður lians litu upp til hans eins
og hálfguðs.
En í vitund Gustaves var hvorki
skólinn né þessi vikulega mynd í blaði
Philipons aðalatriði. Hann dreymdi
um frama, sem mundi koma allri ver-
öldinni til að standa á öndinni, og
liann tahli stöðu sina hjá Philipon
ekki annað en lægsta þrepið i stig-
anum upp til hátindar frægðarinnar.
Hvenær sem hann átti tómstund reik-
aði hann um göturnar, athugaði lifið
og fólkið á kaffihúsunum, skoðaði
listaverkin í Louvre og gróf upp blöð
með teikningum frægra manna í Þjóð-
bókasafninu. Hann varð frægur í
fólkshafinu í Paris, fólk gægðist til
hans með forvitni og aðdáun er hann
kom í leikhús eða kom með Philipon
í listamannasamkvæmi. Hinn barns-
legi yndisþokki hans laðaði fólk að
honum.
Mynd úr „Gargantus og Pantagruel“