Fálkinn - 16.12.1949, Side 40

36 %•“ 3KE $* 3HE SrrS 3WE « 3ErrS£ S-rS X-S « « X« X« $-S $ JÖLABLAÐ FÁLKANS 1949
stóllinn var lagður niður, ,þá var
bríkin flutt brott úr Skálholti og
dröslað ofan á Eyrarbakka að
boði yfirvalda. Þaðan átti víst að
fara með hana til Reykjavíkur,
en hana dagaði uppi á Eyrarbakka
af óþekktum ástæðum og þar
fékk hún að dúsa í salthúsi í 20
ár. Ekki var hún þó ónotuð á
þessu skeiði, enda ekki væntan-
legt, slíkir hagsýnismenn sem við
íslendingar erum. Hún þótti til-
valin til að hengja á hana slátur
og krof og annað, sem geymt var
í salthúsi þessu. Eftir þessa þjón-
ustu í tvo áratugi var hún öll brot-
in og dottin sundur, en þá fann
einhver upp á því á æðri stöðum
að spyrjast fyrir um hana og tóku
nú yfirvöldin rögg á sig og létu
flytja hana til Danmerkur. Þar
var hún vistuð, þar til Matthías
Þórðarson hirti rytjurnar af
henni og flutti heim hingað. Brak-
ið úr henni er nú hér á Þjóðminja-
safninu.
Þessi saga ögmundarbríkur er
táknræn fyrir viðurgerninginn
við Skálholtsstað og kirkju um
næst liðið hundrað og fimmtíu
ára skeið.
Útlendum ferðalang eigum við
það að þakka, að til er þó mynd af
Péturskirkju í Skálholti, eins og
Brynjólfur biskup reisti hana og
eins og hún stóð til endaloka stóls-
ins. Og margir dýrgripir eru, þrátt
fyrir allt, til úr henni enn, bæði
í Skálholtskirkju þeirri — ef
kirkju skyldi kalla — sem nú
stendur, og á Þjóðminjasafni.
Þótt mannvirki standi engin
eftir í Skálholti, sem minna á
forna frægð, þá er staðurinn ekki
síður dýrmætur fyrir það í aug-
um allra þeirra, sem einhvers
meta þá miklu sögu, sem þar hef-
ur gerst. Hann er í augum allra
Islendinga helgur staður, þjóðar-
helgidómur, sem Þingvellir einir
jafnast á við. Skálholtsland var
selt undan kirkjunni, þegar stóll-
inn var lagður niður, þvert ofan í
ákvæði hins ágæta gefanda lands-
ins. Jörðin var síðan í einkaeign
í meira en öld. Einn hinna fornu
biskupa á að hafa sagt, að svo
sem Skálholtsstaður hefði aukist
og eflst með hefð og herradæmi,
svo mundi hann eyðast með eymd
og vesalingsskap. Naumast mun
Skálholtsstaöur á 18. öld.

hann þó hafa órað fyrir, að læg-
ing hans yrði slík, sem raun varð.
Þar kom, að íslenska ríkið
keypti Skálholt. Þess hefði mátt
vænta, að menn hefðu þá minnst
hins liðna, bætt brot hinnar er-
lendu valdstjórnar við Péturs-
kirkju í Skálholti, fengið henni
aftur arfleifð sína og gert að
öðru leyti sæmilega við kirkju
og stað. En slíkri hugsun virðist
ekki hafa skotið upp enn, hvorki
á Alþingi né í stjórnarráði, hvað
sem verða kann.
Engum getur blandast hugur
um, að það er þjóðinni óþolandi
vansæmd, að Skálholt sé áfram
í algerri vanhirðu. Um áratugi
hefur hver sæmilega þjóðhollur
maður, sem leiðbeint hefur út-
lendum ferðamönnum hér á landi,
talið sér skylt og nauðsynlegt,
sóma þjóðarinnar vegna, að
bægja þeim frá að koma í Skál-
holt. Það er óvirðing sem engu tali
tekur, ekki aðeins við helga sögu,
heldur við okkur sjálfa, sem nú
lifum, að láta svo til ganga lengur.
Nú eru hafin samtök manna
um að bæta úr þessu. Skálholts-
félagið hefur sett sér það mark-
mið að endurreisa Skálholt hið
helga. Það vill skipa sem flestum
landsmönnum um það mál. Fyrsti
áfanginn er að endurreisa Skál-
holtskirkju (e. t. v. af sömu gerð
og síðasta dómkirkan var, ef því
yrði við komið). Næsta mark-
miðið er, að Skálholt fái aftur
biskup sinn, þ. e. að vígslubiskup-
inn í Skálholtsbiskupsdæmi sitji
í Skálholti og svo verði að hon-
um búið, að Skálholt geti aftur
orðið kirkjulegt öndvegi.
Árið 1956, á hvítasunnudag, er
níu alda afmæli biskupsstólsins
og íslensks biskupsdóms. Á þeim
sögulega minningardegi mun
verða mannmargt í Skálholti inn-
lendra og erlendra gesta. Hvernig
verður þá umhorfs þar og hvaða
útlit um framtíð hins helga
staðar?
Þjóðinni er treystandi til þess
að svara þessari spurningu í verki
á þann veg, sem sýni, að hún virð-
ir sögu sína og sjálfa sig. Eða
hvað?
Sigurbjörn Einarsson
Skálholtsdómkirkja eins og hún er nú.