Fálkinn - 13.12.1961, Page 26

Upphaf jólahalds má rekja
aftur til heiðni, þá er menn í
skammdeginu héldu „miðs-
vetrarhátíð“ til að fagna aft-
urkomu ljóss og sólar. Var
þetta bæði að germönskum og
rómverskum sið, en á 4. öld
eftir Krist upptók kirkjan
þessa miðsvetrarhátíð til að
minnast fæðingar Krists, komu
guðsljóssins til jarðarinnar.
Enginn veit þó með ná-
kvæmri vissu, hvenær í
skammdeginu hin raunveru-
lega fæðing Krists átti sér
stað, þó að 24. desember sé
nú skoðaður sem fæðingardag-
ur hans.
Með sérhverri þjóð hafa
skapazt ýmsar venjur í sam-
bandi við jólahald, sumar
þeirra hafa síðan breiðzt út til
annarra þjóða og náð þar mikl-
um vinsældum, en aðrar eru
einskorðaðar við sín upphaf-
legu heimkynni af ýmsum á-
stæðum. í fyrstunni eiga sið-
irnir rót sína að rekja til
heiðni, en síðar fyrnist yfir þá,
og nýir siðir taka við.
Sá siður að hafa upplýst
jólatré á jólunum, er nú svo
vinsæll og algengur hér á
Meðan við förum út í marrandi vetrarsnjó tií að skoða jólatrén,
þá baða Ástralíubúar sig í heitri sumarsól.. Hér er spjallað um
jóí og jólasiði hér heima og erlendis bæði til forna og nú á dögum
landi sem annars staðar, að
varla mun nokkurt heimili
halda hátíðleg jól, án þess.
En fyrir rúmum 100 árum var
þessi siður óþekktur á íslandi.
Hugmyndin um jólatré mun
vera komin frá Frakklandi eða
Suður-Þýzkalandi á 12. eða
13. öld.
Þá voru engin ljós á trján-
um, og það var ekki fyrr en
á 16. öld að sögur fara af upp-
lýstum jólatrjám, og var það
í Mið-Þýzkalandi. Fyrst á 18.
öld hefur þessi siður verið
orðinn almennur um allt
Þýzkaland, og þaðan hefur
hann borizt víðar t. d. til Norð-
urlanda í byrjun 19. aldar.
Á fyrstu jólunum, sem Jón
Sigurðsson lifði, þá sex mán-
aða snáði vestur á Hrafnseyri
á íslandi, það er á jólum 1811
var kveikt á fyrsta jólatrénu í
Kaupmannahöfn. Siðurinn
barst til Danmerkur með
þýzkum fjölskyldum og
breiddist óðfluga út. Hingað
til lands barst hann með
dönskum kaupmönnum um
miðja 19. öld, og eins og allar
nýjungar, fyrst í kaupstaðina
og síðan í sveitirnar.
í Svíþjóð mun þó þegar á
16. öld hafa þekkzt að hafa
furu- eða grenitré fyrir ut-
an húsin á jólunum. Þau voru
Ijóslaus, enda ekki höfð vegna
ljóssins og birtunnar, heldur
sem tákn lífsins, því að þessi
tré lifðu áfram jafnvel yfir
miðjan veturinn.
Á fyrstu árum jólatrjánna á
íslandi áttu fæstir kost á
grenitrjám, þau var ekki farið
að flytja inn fyrr en eftir alda-
mótin og það takmarkað. Jóla-
trén voru því að mestu heima-
tilbúin úr sköftum og prikum,
sem voru tálguð til og umvaf-
in með einihríslum eða ein-
faldlega með grænum pappír.
Á markaðinn komu síðan svo-
kölluð „gervi“-jólatré, en nú
mun algengast að hafa innflutt
grenitré eða jafnvel íslenzk.
Fyrir jólin 1960 voru flutt inn
til landsins 70.2 tonn af jóla-
trjám fyrir 431 þúsund krón-
ur. Var 99.3% af því flutt inn
frá Danmörku, afgangurinn
frá Vestur-Þýzkalandi.
Áður var allt jólatrésskraut-
ið gert á heimilunum sjálfum
og er víða gert enn, sérstak-
lega af börnum, en algengast
mun þó orðið að fólk velji úr
því mikla úrvali, sem verzl-
anir hafa upp á að bjóða af
alls kyns jólaskrauti, bjöllum,
kúlum, körfum. litböndum og
englahári að ógleymdum
,,topp“-stjörnunum, sem minna
eiga á stjörnuna, sem forðum
vísaði vitringunum veg að
jötu frelsarans.
Áður voru ljósin lifandi
kertaljós, en nú eru ljósa-
samstæður, margar perur í
ýmsum litum og myndum, sem
tengdar eru þessari mestu há-
tíð ársins.
Jólaundirbúningurinn er
oft gagnrýndur og þá sérstak-
lega af eiginmönnunum, og
hvar er sú húsmóðir, sem ekki
hefur heitið því um hver jól
að hafa nú ekki svona mikið
(jletiMtar hátíi ðér höídion í 4aq
24
FALKINN