Fálkinn - 18.11.1963, Blaðsíða 41

gat farið upp í klukkustundar
lestarferð á sumrum. Svo var
hún oft líka vond, hún Skeið-
*ra.
— Fórstu ekki oft yfir hana
á jöklí?
— Jú, margar ferðirnar,
bæði yfir hana og Jökulsá á
Breiðamerkursandi.
— Fórstu þá langt inn á
Jökulinn?
— Það var misjafnt. Stund-
um var hægt að fara yfir á
smá hafti, rétt við upptök
Skeiðarár, en stundum varð að
fara innar, það fór eftir ýmsu.
Annars var miklu oftar farið
ýfir Jökulsá á Breiðamerkur-
sandi á jökli. og þar varð stund-
um að krækja langt inn á
jökul, til þess að komast yfir.
Hann var oft svo sprunginn.
Það kom fyrir að við urðum
að fara þriggja til fjögurra
tíma ferð inn á jökulinn, til
þess að komast yfir hann. Og
ósjaldan urðum við að brúa
sprungur, til þess að komast
yfir þær. Við höfðum þá með
okkur timbur og lögðum það
yfir sprungurnar, svo unnt
væri að koma hestunum yfir.
Stundum vorum við með ullar-
poka með okkur á vorin, þegar
farið var í kaupstaðarferðir, og
þá var þeim troðið í sprung-
urnar og þær brúaðar þannig.
Já, það varð að neyta allra
ráða, því ferðirnar um jökulinn
Voru tafsamar og ekki hættu-
lausar. Annars var reynt að
fylgjast vel með leiðinni yfir
Breiðamerkurjökul. Björn heit-
inn Pálsson á Kvískerjum
fylgdist með jöklinum og stik-
aði leiðir eftir honum. Þetta var
þjóðvegur á jökli, því hið opin-
bera borgaði Birni eitthvað
fyrir þetta starf.
— Ætli það hafi ekki verið
eini þjóðvegurinn hér, og þótt
víðar væri leitað, á jökli?
— Ég veit það ekki. Ég hef
ekki heyrt um fleiri hér..
— En svo við snúum okkur
að „nágrönnum“ þínum. Voru
þáu ekki oft ófrýnileg, Núps-
Vötnin og Skeiðará?
— Þau gátu orðið býsna
Vatnsmikil í hlaupunum, jú.
tetta eru engin vatnsföll orðin
ný, miðað við það sem var.
Mér er til efs, að það sé meira
f Súlu í hlaupum nú, en gat
orfiið í stórrigningum, þegar ég
eaan fyrst eftir henni.
— Hlaupa þær ekki oft í
einu, Súla og Skeiðará?
7- Jú, þannig er, að þegar
Skeiðará hleypur, kemur alltaf
hlaup í Súlu líka, enda er þetta
hpphaflega sama áin. Maður
sér ofan á jöklinum, hvar þær
skiija og Súla rennur í vestur-
átt. Skilin sjást eins og dökk'ur
hryggur ofan á jöklinum. Súla
kemur þannig alls ekki úr
Grænalóni. En meðan Skeiðar-
árjökull var þykkri en nú er,
var afrennsli úr Grænalóni í
Núpsá og má enn sjá farveginn,
sem er víst einum 30 metrum
ofar við núverandi yfirborð
Grænalóns. Þetta hefur allt
minnkað svo. Nú er afrennsli
úr Grænalóni um þrönga glufu
milli Eystra-Fjalls og Skeiðar-
árjökuls, og fyrir kemur að
hún stíflast. Þá koma smá-
hlaup í Súlu, en þau eru smá-
ræði móti því, þegar yfirborðið
var 30 metrum hærra, eins og
gefur að skilja.
— Þú komst í hann krapp-
ann í Skeiðarárhlaupunum,
Hannes.
— Nei, blessaður vertu, það
get ég ekki sagt.
— En þú lentir þó í þeim?
— Jú, ég varð var við þau.
Haustið 1922 fór ég póstferð
austur og þá var með mér
stúlka utan úr Landbroti, Guð-
rún Pálsdóttir, dóttir Páls Sig-
urðssonar í Þykkvabæ. Ég átti
mér einskis ills von, enda gekk
allt vel austur að sæluhúsinu
á Skeiðarársandi. En þegar ég
sá austur yfir af öldunni, sem
það stóð á, gaf á að líta. Þar
fyrir austan var vatnsflóð
tekið að belja fram, sem ekkert
vatn átti að vera og í því var
talsverður jakaburður. Vatnið
streymdi fram í mörgum ál-
um þarna austan öldunnar og
mér flaug strax í hug, að þetta
væri byrjunin á Skeiðarár-
Ég var því á báðum áttum,
hvort ég ætti að halda áfram,
einkum þar sem stúlkan var
með mér, en fannst þó hálf
hart að snúa við, ef þetta væri
nú alls ekkert hlaup, þegar til
kastanna kæmi. Það varð því
úr, að við héldum áfram, og
sagði ég stúlkunni ekkert frá
grun mínum, til þess að fara
ekki að hræða hana að óþörfu.
Ferðin austur yfir gekk vel,
þótt ég þyrfti að gæta mín vel
á jökunum. En þegar austur að
Skeiðará kom, sá ég, að hlaup
myndi örugglega í aðsigi. Er
við vorum komin austur yfir
vestustu álana mættum við
þeim Oddi og Runólfi í Skafta-
felli, sem höfðu séð til ferða
okkar og kömu á móti okkur.
Því varð ég feginn, og fól öðr-
um þeirra að gæta stúlkunnar
austur yfir, en hinn fór á
undan til að velja leiðina. Ég
fór síðan austur að Svínafelli
með póstinn og fékk Svínfell-
inga til þess að fara með hann
áfram austur, en er ég kom
aftur að Skaftafelli, hafði vatn-
ið litið vaxið. Varð því úr, að
ég fór út yfir, og réði þar
mestu, að ég gat engum boðum
komið heim, um hvernig mér
hafði reitt af, og bjóst við að
fólkið heima yrði áhyggjufullt,
er það sæi til hlaupsins og ég
væri ókominn. Oddur fylgdi
mér vestur yfir Skeiðará. Er ég
var kominn að vatnsfallinu
nýja austan sæluhússins, stanz-
aði ég aðeins, en heyri þá
skruðninga í átt til jökulsins.
Tafði ég þá ekki lengur, en
flýtti mér allt hvað ég gat vest-
ur yfir. Það var farið að
skyggja, en ég held, að ég hafi
séð flóðbylgju æða fram sand-
inn að baki mér, er ég var kom-
inn yfir. Fleira bar ekki til tíð-
inda í ferð minni, en sælu-
húsið fór af í þessu hlaupi, og
daginn eftir að ég fór vestur
yfir var engum fært yfir sand-
inn, nema fuglinum fljúgandi.
Svo hafði ég dálítil kynni af
Skeiðarárhlaupinu 1934. Það
hlaup kom á útmánuðum, að ég
held í marzlok. Hlaupið var
að byrja, þegar ég fór austur
yfir, og meðan ég var fyrir
austan, komst það í algleyming.
Ég átti að hitta vestanpóstinn
á Kirkjubæjarklaustri laugar-
daginn fyrir páska og vildi
helzt ekki láta standa á mér,
var alltaf illa við það.
Það varð því, úr, að ég fékk
tvo menn til þess að fylgja
mér út yfir jökulinn, Þá Odd
Magnússon og Jón Stefánsson.
Við urðum að fara inn úr hlíð-
unum til þess að komast að
útfallinu, því hlaupið lónaði
upp um alla aura. Er við kom-
um inn að jöklinum gaf vissu-
lega á að líta. Það var stórkost-
leg sjón, sem ekki er hægt að
lýsa með orðum, er jökulflóðið
beljaði fram undan jöklinum
með risastórum ísjökum, sem
rákust saman með geysilegum
hávaða og kaffærðu hvern ann-
an og brotnuðu.
Færðin var ekki góð á jökl-
inum, blotasnjór í miðjan legg.
Ég hafði fengið lánuð skiði í
Skaftafelli, en var ekki vanur
þeim og því ekki sérlega flink-
ur. Enda notaði ég þau fyrst
í stað til þess að draga dót
mitt á þeim. Talsvert miklar
sprungur urðu á vegi okkar og
er við höfðum reynt að krækja
fyrir þær árangurslaust, hætt-
um við við það og reyndum
að komast yfir þær. Urðum
við að klifra upp og niður eftir
veggjum sumra þeirra.
Ég get ekki neitað því að
þau voru hálf leiðinleg öskrin
í henni Skeiðará, þar sem hún
byltist fram undir jöklinum, og
oft titraði hann undir fótum
okkar. En allt fór þetta vel
og þegar við vorum komnir
yfir sprungubeltið lét ég fylgd-
armenn mína snúa við og
spennti á mig skíðin. Eftir um
það bil tveggja stunda skíða-
ferð kom ég í skarðið á Súlu-
tindi og var þá búinn að vera
alls um 4 stundir á jökli. Það
var ekki síður stórkostleg sjón
að sjá hlaupið þaðan, ég sá
ekki betur en það breiddist yfir
allan sandinn frá Ingólfshöfða
að Veiðiós.
Er ég var kominn í skarðið
fannst mér sem ég væri kom-
inn heim, enda kominn í Núps-
staðaland. En þó var enn góð-
ur spölur eftir, því ég þurfti
að krækja fyrir hlaupið, sem
flæddi yfir alla aurana og fara
fram úr torfærum brekkum,
þar sem skiptust á skógarkjarr,
klettar og skriður, og færð var
afleit í brekkunum vegna blota-
snjós. En þetta fór allt saman
vel og þegar fór að skyggja
lýstu eldingarnar frá jöklinum
mér. Ég komst heim í tæka
tíð, og pósturinn náði vestan-
póstinum á Klaustri.
— Þetta hefur verið mikil
svaðilför.
— Nei, blessaður vertu. Það
voru sumir að skamma mig
fyrir það, að hafa látið fylgdar-
mennina snúa svona fljótt við,
en það var ástæðulaust að láta
þá fara lengra. Ég þekkti þessa
leið, ég var búinn að fara hana
í áratugi.
— Hvað stundaðir þú póst-
ferðirnar lengi, Hannes?
— Ég fór mína síðustu póst-
ferð árið 1946. Þá hafði leiðin
stytzt mikið. Hún hafði verið
að smá styttast síðustu árin,
og síðast var ekki farið nema
austur í Öræfin. Þá hafði Björn
Stefánsson á Kálfafelli, sonur
Stefáns Þorvaldssonar, sem ég
fór mínar fyrstu ferðir fyrir,
tekið við ferðunum á móti mér.
Svo var ekki þörf fyrir þessar
ferðir lengur. Þeir voru farnir
að fljúga í Öræfin og fluttu
póstinn með flugvélum.
— Manstu nokkuð sérstakt
úr síðustu ferðinni þinni?
— Nei, blessaður vertu.
Ekkert sérstakt. Ég held að
það hafi ekkert sérstakt borið
við.
Eitt bar þó sérstakt við.
Þegar Hannes á Núpsstað
spretti af hestum sínum í Núps-
staðartúninu að lokinni þeirri
ferð, var nærri lokið merkum
kapítula í samgöngusögu ís-
lendinga. Faxar fortíðarinnar
höfðu senn lokið hlutverki sínu
í flutningi pósts og fólks yfir
einn torfærasta vegartálma á
FÁLKINN 41