Tímarit iðnaðarmanna - 20.12.1941, Blaðsíða 26

Jólahefti Tímarits iðnaðarmanna 1941
Ágúst Sigurmimdsson: DM TRfiSKUBB Á ÍSLiHDI
Næst á eftir kveðskapnum, mun oss íslend-
ingum tömust listin að skera í tré. Hversu
margir liafa það ekki reynt á unga aldri, og
allir höfum vér mætur á vel skornum munum
og listaverkum. Vér höfum á öllum öldum átt
ágæta listamenn á þessu sviði, en sennilega
aldrei eins vel lærða, listfenga og stórvirka
sem nú. Einn þessara manna er Ágúst Sigur-
mundsson i Reykjavík. Hann er vel þekktur
og hefir skorið mörg ágæt listaverk. „Gleðileg
jól“ flytja myndir af nokkrum þeirra, sem ekki
hafa áður verið birtar almenningi,
Það var útilegumaður Einars Jónssonar, sem
vakli listamanninn í Ágústi. Hann lærði listina
hjá Stefáni Eiríkssyni, en fullkomnaði sig suð-
ur í Bæheimsku Ölpunum. Ágúst liefir höggvið
og skorið margar mannamyndir og sögulegar
myndir í tré. Hann hefir skorið vangamynd
af Jóni Sigurðssyni i fílabein og er hún greypt
i rektorskeðjuna.
Jafnframt því að leyfa jólahefti iðnaðar-
manna að gleðja lesendur sina með myndum
af nokkrum listaverkum sínum, liefir hann
einnig sent því eftirfarandi ritgerð. S. .1.
Allt frá öndverðu mun tréskurður hafa verið
ein liin vinsælasta list, sem iðkuð Iiefir verið
hér á landi. Enda var hann, ásamt málm-
smíði og vefnaði, höfuðgrein þeirrar listrænu
vinnu, sent unnin var á heimiliinum. Hér á
landi eru nú harla litlar minjar úhi þann tré-
skurð, sem í upphafi var iðkaður, en þó má
fara nærri um útlit hans. Ýmsir skrautgripir
fundnir í jörðu og steyptir í málm, gefa hér
mikla vitneskju um. Af þeim má ráða, á hvern
hált tréskurðurinn var unninn, og liver svipur
var yfir honum. Margir þessara gripa teljast,
samkvæmt stíl sínum, til lieiðindómsins. Flestir
þeirra, svo sem döggskór, spennur og nælur,
eru steyptir eftir móti, sem skorið var í tré og
auðsjáanlega unnið á sama hátl sem annar tré-
skurður, enda er það mjög áberandi, livc steypl
skreyting ber það með sér, að hún sé runnin
frá tréskurðinum.
I fyrstu bar tréskurðurinn svip víkingatím-
ans — var í stíl niundu aldar. Skreyting og
myndir Jiær, sem einkum gætir, verða til á
Norðurlöndum á seinni hluta áttundu aldar.
Dýramyndir eru notaðar, sem oft eru óljósar,
jafnvel sýndir aðeins hlutar af dýrum, samein-
aðir hnútum og vafningum. Það, sem einkum
einkennir stílinn, er sérstakur og oft óljós leik-
ur með línur og form. Auðsætt er, að hann er
til þess eins ætlaður að gleðja augað, að sínu
leyti, eins og punktarnir og strikin á steinöld-
inni og hinar bognu línur og hringar á eiröld.
Eftir kristni tekur tréskurðurinn smám sam-
an mikíum breytingum. Rómanski stíllinn fylgdi
i kjölfar kristninnar og biskupsskólarnir voru
oft liin mesta lyftistöng listinni, Jjar sem hinir
færustu menn fengu gnótt verkefna, einkum
Jiegar dómkirkjur voru reistar. Nokkuð af þeim
tréskurði, sem varðveitzt hefir frá öld róm-
anska stilsins, sýnir það Ijóslega, að lærðir tré-
skurðarmenn hafa þá verið hér á landi, og er
mikill skaði, hve fátt hefir varðveitzt eftir þá.
Tréskurður meðal almennings frá siðari öldum
sýnir það og vel, að menn kunnu að notfæra
sér rómanska stílinn, sem var fremur einfald-
ur og ljós. Hinar styrku meginlínur stílsins
liöfðu djúptæk áhrif, bæði frá aðfluttum verk-
um, en sennilega ekki sízt i vinnu íslenzkra
listamanna, sem kunnu þar á góð skil. Þessi
suðræni stíll fékk þó hér á landi sinn sérstaka
svip, og varð, er stundir liðu, að hreinum
bændastil, einfaldur og ofl látlaus og var alltaf
samkvæmur þeim verkfærum, sem hann var
unninn með.
Fæstir af hagleiks- og listamönnum fyrri
tíma eru nú þekktir, þeir hafa horfið i gleymsku
með samtið sinni. Sjaldnast var það venja, að
listamaðurinn setti nafn sitl á hluti þá, er liann
gerði, og eru því flestir beztu gripirnir ókunnir
að höfundi sínum. Margir munu þó þekkja nafn
Margrétar högu, sem var í Skálholti í tíð Páls
biskups Jónssonar. Mjög líklegt er að Árni, kall-
aður höfuðsmiður, og Björn hagi Þorvaldsson
liafi verið lærðir kirkjusmiðir og jafnframt tré-
skurðarmenn, og að hinn flugnæmi Þóroddur
rúnameistari á Hólum, Ámundi Árnason í Skál-