Tímarit iðnaðarmanna - 20.12.1941, Blaðsíða 31

Jólahefti Tímarits iðnaðarmanna 1941
Jiolíi og séra Árni Steinólfsson, sem uppi var
miklu siðar og stóð fyrir dómkirkjusmíöinni í
tíð Ögmundar biskups, hafi allir verið lærðir
kirkjusmiðir og kunnað mikið að tréskurði. Fór
það oft saman fyrr á öldum, að höfuðsmiður-
inn kunni jafnframt að skreytingu kirkjunnar.
Guðmundur Guðniundsson smiður, sem stóð
fyrir dómkirkjusmíðinni i Skálliolli fyrir Brynj-
ólf biskup, var vel lærður tréskurðarmaður i
Baroek-stil. Ingimundur bóndi í Sveinungsvik
á Langanesi var og lærður tréskeri og kirkju-
smiður, og líklegt er að Hallgrímur .Tónsson
hóndi á Kjarna, sem einnig smiðaði kirkjur,
hafi eitthvað lærl í tréskurði. Alkunnugt er, að
Guðbrandur biskup var mjög skurðhagur, þótt
ekki sé líklegt, að hann liafi verið lærður tré-
skeri.
Gottskálk Þorvaldsson vann við tréskurð í
Kaupmannahöfn og hafði þar eigin vinnustofu;
liann var faðir Bertels Tliorvaldsen. Ýmsra ann-
arra hagleiksmanna er getið í gömlum ritum,
og virðast nokkrir þeirra hafa verið hagir með
ágætum, svo sem prestarnir Filippus Jónsson,
Ólafur Símonarson og Hjalti Þorsteinsson. Fátt
er nú lengur til eftir þessa menn og suma alls
ekkert. Kunnugt er þó um það, að skirnarfont-
urinn í Hólakirkjn er gerður af Guðmundi
smið, er liann tálgaði með ágælum í gljúpan
stein. Eftir séra Hjalta er til útskorinn prédik-
unarstóll, vel gcrður, og nokltrir lilutir eftir
Hallgrím Jónsson, sem hera greinilegan hlæ
Barock-stíls.
Sá maður, sem fyrstur rekur sjálfstæða tré-
skurðarvinnustofu hér á landi og tekur nem-
endur til fulls náms, er Stefán Eiríksson. Er
ekki óliklegt, að ltirkjusmiðir fyrr á öldum liafi
liaft lærisveina, þó þess sé ekki getið. Frá vinnu-
stofu Stefáns útskrifuðust 8 nemendur, og eru
þeir allir dreifðir um landið, en einn þeirra
starfar nú i Cliicago. Síðan Stefán Eiríksson
lauk námi, hefir tréskurðurinn lekið ýmsum
hreytingum. Er hann yfirleitt einfaldari og stór-
brotnari í sniðum, og koma þar fram álirif
frá ríkjandi stefnum. Yfirleitt er gert mikið af
hagkvæmum hlutum, sem jafnframt eru skraut-
gripir, s. s. lampar, skrín og ýmislegt annað,
sem að gagni má koma. Mannamyndir skorn-
ar í tré má telja nýjung í íslenzkri tréskurðar-
list, síðan skurður á helgimyndum í kirkjurn-
ar lagðist niður. Þó munu þeir séra Gísli Guð-
hi-andsson í Hvammi, Jón Guðmundsson lærði,
Hjalti prófastur Þorsteinsson og Ingimundur
í Sveinungsvík hafa skorið hiblíumyndir i kirkj-
ur, þótt lítið hafi það verið. Yfirleitt eru kirkj-
ur nú miklu fátækari af listrænum munum en
þær voru. Þær hafa verið rúnar ýmsum dýr-
mætum, sem liafa haft sögulega helgi á sínum
upprunalega stað. Á þessu þyrfti að verða breyt-
ing, og væri athugandi, hvort ekki væri öllu
réttara að láta þeim eilthvað af þessum gripum
eftir, heldur en að hrúga þeim á safn í höfuð-
staðnum, þar sem hver einstakur hlutur svo að
segja hverfur í mergðinni.
Á þeim árum, sem Stefán Eiríksson starfaði
(1898—1924), var nær ekkert gert af kirkju-
legum munum, skreyttum með skurðverki.
Fyrir nokkrum árum eftirlíktu þeir tréskerarn-
ir Guðmundur Kristjánsson og Karl Guðmunds-
son töfluna frá Hraungerði fyrir söfnuðinn.
Var það verk prýðisvel af hendi leyst. Síðan
hefi ég skorið nokkra róðukrossa, meðal ann-
ars í Fríkirkjuna, kapellu háskólans og í kirkju
að Tjörn á Vatnsnesi.
Um íslenzkan tréskurð hefir fátt eitt verið
ritað. Engu að síður er liann athyglisverður
þáttur í menningu og starfi þjóðarinnar frá
umliðnum öldum. I tréskurðinum og listinni
yfirleitt speglast livað ljósast hugmyndaauðgi
og fegurðai-kennd þjóðarinnar. Alþýðulistin hýr
yfir mikilli fjölhreytni. Það mætli takast að
samræma liana bættum og breytlum kröfum,
þannig verðskuldaði hún að eignast að nýju
rúm innan heimilanna, fremur en margt ann-
að erlent i skreytingu og skurði, sem oss er
með öllu óskylt.