Veðrið - 01.04.1960, Blaðsíða 21

Sólskin, þurrkur og trjágróður
Svo er sagt, að Heimdallur, eitt af goðum fornmanna, lieyrði gras gróa og ull
vaxa á sauðum. Er því líklegt, að mönnum hafi þótt það guðdómleg og eftir-
sóknarverð gáfa að bera svo gott skynbragð á leyndardóma náttúrunnar.
Nú á dögum rannsaka menn allt, sem þeir komast höndum undir, og þótt
þeir lilusti ekki beinlínis eftir gróðrinum, þá mæla þeir hann þó. Þegar bezt
lætur, getum við séð dagamun á vextinum. En það láta menn sér ekki nægja.
Þeir vilja vita hvernig vöxturinn breytist frá einni klukkustund til annarrar.
Og þar sem það er kunnugt, að gróður er framar öðru liáður veðri, er mönn-
um hugleikið að vita, hvort ekki megi skýra daglegar breytingar vaxtarins með
veðráttunni, sólfari, regni, hita og þar fram eftir götunum.
Ég skal nú lítillega skýra frá athugunum á því, hvernig trjávöxtur breytist
eftir tíma sólarhringsins, en síðan mun ég freista þess að sýna fram á orsakir
þessara breytinga, en þar kemur veðrið til skjalanna.
LENGD ÁRSSPROTA.
Arssproti nefnist árlega hæðaraukning trjánna. Er hún allbreytileg, en verð-
ur oft 30—50 sentimetrar. Þar eð þessi lenging fer oft fram á 100 sumardögum eða
skemmri tíma, getur daglegur vöxtur vel orðið l/2 sentimetri. Ef unnt er að mæla
árssprotann upp á brot úr millimetra, er því auðvelt að finna vöxtinn á hverjum
klukkutíma dagsins.
Norski skógfræðingurinn Elias Mork gerði fyrir 20 árum mjög athyglisverðar
mælingar á árssprotum grenitrjáa í Noregi. Hann festi þráð í toppinn á árs-
sprotanum og batt hinn enda þráðarins við arm á mælitæki, þannig að armur-
inn hreyfðist, þegar árssprotinn lengdist. En um leið hreyfði armurinn penna
upp eftir pappírsblaði, sem færðist til hliðar með jöfnum hraða. Þegar blaðið
var komið framhjá pennanum, mátti því sjá á því línurit, sem sýndi nákvæm-
lega hvernig hæð ársprotans hafði
breytzt eftir tíma sólarhringsins. Til
þess að tréð haggaðist ekki fyrir vindi
og trufiaði þannig mælinguna, varð
Mork að reisa kringum það trégrind,
og efst í henni kom hann fyrir hinu
síritandi mælitæki.
Á fyrstu mynd, hér við hliðina, má
sjá á heilu línunni hvernig lengd
ársprotans breytist að jafnaði yfir
sólarhringinn í Hirkjölen í Noregi.
Það er eftirtektarvert, að sprotinn
lengist alls ekki mest á lilýjasta tíma
dagsins, um kl. 14, og enn síður á
VEÐRIÐ --- 21