Veðrið - 01.04.1960, Blaðsíða 24

magnið verður minnst snemma kvölds eftir heita og þurra daga, meðan að-
streymi vatnsins frá rótunum hefur ekki nema að takmörkuðu Ieyti bætt upp
hina miklu útgufun yfir daginn. Mest verður vatnsinnihaldið við sólarupprás,
því að þá er langt síðan útguíun hætti, en aðstreymi vatns frá rótunum hefur
aftur haldið áfram alla nóttina, svo framarlega sem tréð er ekki orðið alveg
rakaþrungið áður. Áhrif þessa vatnsmagns eru þó tiltölulega meiri á þvkkt ár-
hringa en á lengd árssprota. Stafar það af því, að viður þrútnar margfalt meira
þvert á árhringana en á langveginn við aukinn raka.
Sjálfur vöxturinn, jrurrefnisaukningin, ætti að vera mestur Jiegar mestur er
hraðinn á safastraumnum, sem flytur næringu til vaxtarstaðanna. En ætla má,
að sá straumur sé því meiri sem hringrásin er almennt örari í trénu og |)á um
leið vatnsstraumurinn frá rótunum. Þann vatnsstraum má því tiota sem mæli-
kvarða á vöxtinn, en hann verður mestur, jregar tréð er hvað þurrast, snemma
kvölds. Lágmarki ætti sjálíur vöxturinn að ná rétt um sólarupprás, einmitt
þegar tréð er orðið sem næst því að vera þrungið af raka eftir nóttina. Strax
eftir sólaruppkomuna fer svo vöxturinn að örvast að nýju.
í ljósi þessarar skýringar skulum við nú líta aflur á lengdarbreytingu árs-
sprotans yfir sólarhringinn. Frá sólarupprás fram að kl. 12 er að vísu raunveru-
legur vöxtur í sprotanum, þurrefnisaukning, en vegna Jiess að vatnið í trénu er
að minnka við vaxandi útgufun, styttist sprotinn af Jjeim sökum, og lætur mjög
nærri, að sú stytting vegi á móti hinum raunverulega vexti. Um kl. 12 fer vöxt-
ur að vega meira en þurrkun. Um kl. 17 er vatnið í trénu orðið hvað minnst
eftir þurrkinn, og eftir það fer sprotinn því að lengjast með vaxandi hraða
vegna vatnsinnihalds eingöngu. En auk þess er á þessum tíma hvað örastur
vökvastraumurinn í trénu og þar með raunverulegur vöxtur. Þetta samanlagt
veldur Jjví, að lengdaraukning árssprotans verður mest um kl. 20, en fer síðan
að minnka, allt fram yfir sólarupprás.
Lítum svo á árhringinn. Miðað við þurrefnisaukninguna, sjálfan vöxtinn,
hefur vatnsinnihaldið hér margfalt meiri áhrif en í árssprotanum, og getur það
skýrt út þann eðlismun, sem er á vaxtarlínuriti árhringa og árssprota.
/ TÖLUM TALIÐ.
„Ef Jjú getur mælt það, sem Jui ert að tala um og táknað Jiað með tölum, þá
veiztu nokkuð um það, annars er þekking þín á viðfangsefninu ófullkomin og
í molum.“ Svo mælti Kelvin lávarður.
í aljrýðlegu tímariti, eins og VEÐRINU, er J>ó ekki vist að þetta gildi. En
margir liafa samt gaman af tölum og formúlum, og vegna þeirra skal nú reynt
að reikna út áhrif útgufunar og aðstreymis á trén. Ætti þá að koma betur í
ljós, hvort röksemdafærslan hér á undan fær staðizt.
Aðferðin verður þá Jjessi. Við finnum fyrst hvernig reikna má meðalútgufun
á hverjum tíma dagsins út frá veðurathugunum. Þessu næst finnum við hvernig
aðstreymið frá rótunum fylgir útgufuninni eftir. Af því sjáurn við aftur bæði
það, hve mikið vatnsinnihald trésins er á hverjum tíma og eins, hve ört að-
24 --- VEÐRIÐ