Veðrið - 01.04.1960, Blaðsíða 22

þeim tínia, þegar sólin er hæst á lofti, klukkan 12. Frá sólaru[)[jkomu og allt
fram að hádegi gerir ekki betur en ársprotinn haldi lengd sinni óbreyttri, og
það er ekki fyrr en um kl. 20, að vöxturinn nær hámarki. Jafnvel eftir að
rnyrkt er orðið af nóttu og fram yfir miðnætti er verulegur vöxtur í árssprot-
anum. Það er fyrst við sólarupprás, að liann stöðvast því sein næst.
Ekki hafa verið gerðar neinar mælingar hér á landi, er staðfesti þessa
skemmtilegu og nærri dularfullu niðurstöðu, eða hrindi henni. En svo vel ber
athugunum Mork’s saman í þessu efni, að vafalítið má teljast, að árssprotar
trjánna, a. m. k. grenitrjánna, hagi sér víðast svipað þessu, og þá einnig á
okkar landi.
ÞYKKT ÁRHRINGA.
Eins og kunnugt er, bæta trén árlega á sig viðarlagi undir berkinum. Eru
jiessi lög kölluð árhringar, og má m. a. sjá af þeim, hve gamalt tréð er. Þessi
viðarlög eru yfirleitt mjög þunn, ekki nema nokkrir millimetrar, sjaldan 1
sentimetri. En vegna þess er skiljanlegt, að mikla nákvæmni þurfi til þess að
mæla daglegan vöxt jieirra, hvað þá' breytingu frá einni klukkustund til ann-
arrar. Þetta hafa menn þó reynt, og þeim hefur lánazt það, a. m. k. að vissu
marki. En eins og við munum sjá, koma hér erfiðleikar nokkrir og truflanir
til greina.
Með því að festa jjráðarenda í trjábol og vefja þráðinn síðan einu sinni eða
oftar utan um tréð, má mæla ummál þess allnákvæmlega, en út frá því má
reikna þvermálið. Ef lausi endinn á þræðinum er festur við síritandi mælitæki,
líkt og Mork gerði þegar hann mældi lengd árssprotans, má fá línurit af þver-
málsbreytingum trésins yfir allan sólarhringinn. Það mun hafa verið í Þýzka-
landi, sent menn gerðu fyrst þessar mælingar. Það kom þá í ljós, að árhring-
arnir voru í rauninni ekki alltaf í vexti, heldur breyttist þykkt þeirra yfir
sólarhringinn. Snemma á morgnana náðu árhringarnir mestu [jykkt sinni, er
úr því fóru þeir bókstaflega að þynnast og héldu því áfram fram yfir kl. 15.
Þá fóru þeir að þrútna á nv og héldu
jjs'í áfram lram að sólarupprás næsta
morgun. Vöxturinn kom aðeins fram
í því, að viðurinn gildnaði að jafn-
aði dálítið meira á kvöldin en hann
rýrnaði á morgnana.
Hér á landi hefur fengizt staðfest-
ing á J)ví, að þykkt árhringanna á
sitkagreni breytist á mjög líkan hátt
og þessar mælingar benda til. Síðari
hluta sumars 1959 gerðu starfsmenn
skógræktarstöðvarinnar í Fossvogi dag-
legar árhringamælingar á tveimur
sitkatrjám, að tilhlutan okkar Hauks
% af sólarhringsvexti
100/\ 100/
\ Þykkt
/50 \árhrings kq
0 \ / 0
KI.6 12 18 SO
2. mynd.
22 --- VEÐRIÐ