Vikan - 24.01.1963, Blaðsíða 32

JrerroQraph dýptarmælar
„Ferrograph“
dýptarmælirinn er
útbreiddasti
dýptarmælirinn
í smábátum
í Englandi.
„Ferrograph“
kostar aðeins
kr. 13.800,00 frá
verksmiðjunum
í Englandi
„Ferrograph“
fer sigurför hér
á landi.
Leitið nánari
upplýsinga.
Einkaumboðsmenn
á íslandi:
Vélar & Skip hf.
HAFNARHVOLI. SÍMI 18140
Flóttinn til lands ...
Framhald af bls. 17.
vaxinn þéttum skógi, og vaxa þar
villtir bananar, appelsinur og
mangóaldin. Fossar falla i fjalls-
hlíðunum og elfur streyma um dal-
inn. Enn í dag verður ekki komizt
þangað nema að tveim leiðum -—
um tæp einstigi í fjöllunum, þar
sem hverjum, sem skrikar fótur,
er bráður bani vís, og sjóleiðis,
en þó ekki nema yfir blásumarið,
þegar brimlaust er við ströndina.
Þau voru fjögur, sem héldu nið-
ur i dalinn. Koolau fór fyrstur og
hafði drenginn bundinn á bak sér;
Piilani gekk næst honum og har
riffilinn og loks kom móðir henn-
ar og bar íataplögg jieirra i litlu
knýti. Sumstaðar var einstigið svo
tæpt, að þau urðu að hafa hand-
festu á bergveggnum. Það var ekki
fyrr en undir kvöld, að þau náðu
niður í dalinn og gátu virt fyrir
sér þaðan hina hættulegu refilstigu,
sem þau höfðu farið.
„Loks erum við örugg“, hvislaði
Piilani.
Koolau lagði arminn um axlir
henni. „Ég vona það“, sagði hann.
Um níutíu Hawaiianar bjuggu
þarna i strákofum úti við strönd-
ina. Þeir létú sig menninguna engu
skipta, en Jifðu á fiskiveiðum að
sið feðra sinna, og ræktuðu taroris
á áveituskákum í brekkunum.
Koolau þakkaði liinum garpslega
öldungi, sem kom til móts við þau
og bauð þau velkomin, en kvaðst
verða -að vara dalbúa við, þar eð
hann hefði tekið lioldsveiki -— út-
legðarsjúkdóminn, eins og eyja-
32 VIKAN
skeggjar kölluðu liana.
„Ég veit það“, svaraði öldungur-
inn. „Það er auðséð á andlitipu.
Þú ert ekki sá fyrsti, sem flýrð
hingað af þeim sökum. Þér er vel-
komið að dveljast hérna, ef þér
sýnist svo“.
í fulla átta mánuði lifði Koolau
þarna með fjölskyldu sinni sem
frjáls maður. Hann ræktaði taroris
og stundaði fiskiveiðar með syni
sinum, eða hann kenndi honum
að veiða vatnarækjur undir foss-
unum og á heimleiðinni lásu þeir
villiblóm, handa Piilani að skreyta
með hár sitt. Þegar kvölda tók,
sátu þau umhverfis steinkoluna,
þar sem kókosolían brann með
daufum loga, og hlustuðu á sögur
gamla fólksins af hinum fornu hetj-
um eyjanna. Þetta voru síðustu á-
hyggjuleysisstundirnar, sem Koolau
átti á ævi sinni.
í hverjum mánuði komu fleiri
holdsveikissjúklingar yfir fjöllin,
á flótta undan smölum stjórnar-
valdanna og útlegðinni á Molokai.
Þegar voraði, voru þeir orðnir
tuttugu og fimm talsins. Snemma
í júnimánuði teygðu siðmenning-
in og lögin arma sína niður í dal-
inn. Stolz lögreglustjóri kom móð-
ur og másandi og bauð öllum holds-
veikisjúklingunum að halda til
baka, þar sem heilbrigðisráðuneyt-
ið hafði úrskurðað að almenningi
stafaði hætta af dvöl þeirra þar.
Stolz kom óvopnaður og hét þeim
öllum griðum, en kvaðst mundu
ræða þetta nánar á fundi, sem hann
hafði boðið til um kvöldið.
„Hvers vegna erum við ekki lát-
in i friði“, kjökraði Piilani, þegar
henni bárust fréttirnar.
„Við skuium heyra boðskap
þeirra, og síðan ákveðum við hvað
við eigum til bragðs að taka“, varð
Koolau að orði.
Á fundinum um kvöldið, reyndi
Stolz að beita hina holdsveiku
kænsku og var hinn mildasti. „Ég
er hingað kominn sem vinur ykkar
og ykkar sjálfra vegna“, sagði hann.
„Stjórnin hefúr ekki í hyggju að
refsa ykkur fyrir strok. Við viljum
hjálpa ykkur. Hér er ekki um neina
læknishjálp að ræða, og þið verð-
ið að þræla fyrir daglegu viður-
væri. Þegar þið eruð komin til
Molokai, sér stjórnin fyrir öllum
ykkar þörfum. Þar verðið þið ekki
hundelt sem útlagar. Þar verður
ykkur sýnd sú umhyggja, sem sjúk-
ir þarfnast“.
Stolz lét túlk þýða boðskap sinn
á máli innfæddra, svo að þeir elztu
í hópnum gætu líka skilið hann.
Og hann bar tilætluð áhrif; flestir
af sjúklingunum liétu að fara með
góðu, en Koolau gerðist einn til að
bera fram óþægilegar spurningar.
Hvers vegna var það altalað, að
sjúklingarnir sættu slæmri aðbúð
og liðu hungur á Molokai? Og gátu
læknarnir yfirleitt ráðið nokkra
bót á veikinni? Mundu þeir sjúk-
lingar, sem enn voru fleygir og fær-
ir að kalla, fá að taka konur sínar
og börn, sem ekki höfðu tekið veik-
ina, með sér í útlegðina?
Lögreglustjóranum tókst með
erfiðismunum að halda skapi sínu
í skefjum. „Eiginkona þín fær því
aðeins að fara með þér, að þú get-
ir ekki séð um þig sjálfur af völd-
um veikinnar. Drengurinn fær alls
ekki að fara“.
„Þá fer ég livergi", svaraði Iiool-
au stillilega.
Stolz hvessti á hann augun. „Et'
þú þrjózkast, brýturðu lögin. Og
þú veizt hvað það hefur í för með
sér“.
Koolau hvessti augun á hann á
móti.
Stolz dvaldist tvo sólarliringa i
dalnum,skráði alla hina holdsveiku
á lista og ræddi við sérhvern
þeirra, og skýrði fyrir þeim, við
hverju þeir mættu búast. Síðan
hvarf hann á brott, en laugardag-
inn þann 24. júní kom hann aftur
að sækja þá og voru tveir lögreglu-
þjónar í fylgd með honum. Að
þessu sinni var hann og lögreglu-
þjónarnir með alvæpni, og átti nú
að brjóta á bak aftur jiann mót-
þróa, sem Koolau kynni að hafa
vakið.
Þegar Piilani heyrði fréttirnar,
hraðaði lnin sér heim og skýrði
manni sínum frá þeim. Hann tók
upp riffilinn sinn og rakti utan af
lionum dulurnar, sém hann hafði
vafið hann í.
„Ég vil ógjarnan stofna til átaka
við þá“, sagði hann. „Ég leita
fylgsnis uppi í dalnum, þangað til
Stolz er farinn með menn sina“.
„Við komum með þér“, sagði
Piilani.
Flestir þeirra holdsveiku óttuð-
ust byssur lögregluliðanna og fóru
að dæmi Koolaus. Daginn eftir
fundust ekki nema fjórir af þeim
í kofum sínum niðri í dalnum.
Á mánudagsmorgun sendi lög-
reglustjórnin nokkra innfædda með
tjald, sem þeir áttu að reisa uppi i
clalnum, og hugðist liann flytja
þangað stöðvar sínar. Þeir komu
aftur nokkrum klukkustundum sið-
ar — tjaldlausir. Kváðu þeir Kool-
au hafa ógnað sér með riffli.
„Slíkt skal honum ekki líðast“,
öskraði Stolz reiður mjög. Hann
lagði af stað upp í dalinn með
menn sina og hóf að leita Iíoolaus,
sem liann hugsaði þegjandi þörf-
ina. Nokkru eftir að liann var far-
inn, bar Koolau að húsi því, þar
sem hann hafði aðalstöðvar sinar
niðri i dalnum, og bað innfædda
þjóna hans að koma þeim boðum
til hans, að hann kærði sig ekki um
að vera hundeltur þannig. „Segið
honum, að næst þegar fundum okk-
ar ber saman, muni ég beita riffl-
inum“, mælti liann.
Þetta var um klukkan fjögur síð-
degis. Ivoolau settist að í eyðikofa
uppi i dalnum með konu sína og
son sinn. Þegar Stolz kom niður i
dalinn aftur eftir árangurslausa
leit, og var sagt frá heimsókn
Konlaus og borin skilaboð hans,
ætlaði hann að sleppa sér af reiði.
„Ég skal sýna honum hvað það
kostar að rísa gegn lögunum“, öskr-
aði hann. Og þegar hann hafði
gleyjDt í sig kvöldverðinn, hélt hann
enn af stað með menn sina upp i
dalinn.
Þetta kvöld var bjart af tungls-
Ijósi. Um níuleytið sat Koolau úti
fyrir dyrum kofans; liann lieyrði
allt í einu hratt fótatak, sá tvo
holdsveika menn skjótast framhjá
og vai; auðséð að þeir vissu sér
veitta eftirför. I næstu andrá sá
hann skuggann af Stolz, sem kall-
aði þrumuraustu á eftir þeim að
nema staðar, því að annars mundi
hann skjóta.
Koolau kom úr fylgsni sinu fé-
lögum sinum til hjálpar og Stolz
miðaði á liann riffli sínum, en var
of seinn. Kúlan úr riffli Koolaus
hæfði hann í kviðinn og hann
hneig niður á hnén, en reyndi þó
að lyfta rifflinum aftur i mið.
„Koolau, skjóttu . . . “ kallaði
Piilani.
Næsta kúla hæfði Stolz í hjart-
að. Koolau varp þungt öndinni.
„Ég hélt að mig mundi skorta hug
til þess“, mælti liann lágt.
Þá nótt lá við sjálft að æði gripi
um sig í hinum friðsæla dal. Það
var þó ekkert samanborið við æði
það, sem greip um sig á Honolulu,
þegar gufubáturinn kom þangað
með lík Stolz. Dagblöðin ætluðu
af göflunum að ganga, en eitt
þeirra, Honolulu Daily Bulletin,
tók málstað Koolaus og annarra
holdsveikisjúklinga í dalnum.
„Að mörgu leyti má telja þenn-
an dal stórum heppilegri dvalar-
stað fyrir þá, en skagann á Mola-
kai“, sagði í ritstjórnargrein. „Þar
er auðvelt að afla sér viðurværis,
sjúklingarnir eru algerlega ein-
angraðir frá umheiminum og um
alllangt skeið hafa þeir búið þar