Vikan - 26.12.1963, Blaðsíða 19

ÚR BÁTNUM
HORFÐU ÞEIR Á „HQRNET“
VERÐA ELDINUM SMÁM
SAMAN AÐ BRÁÐ. UM ÁTTA
LEYTIÐ FÉLL MEGINSIGLAN
MEÐ ÖLUM SÍNUM RÁM.
....Eldur og
sultur á opnu
hafi
Þrjátíu og einn maður og einn
hani héldu af stað í þrem bátum
frá hinu brennandi skipi: tveim
sextán feta gaflkænum og lang-
bátnum, sem lak mjög, enda þótt
troðið hefði verið í gatið á botn-
inum. Allir voru bátarnir alltof
hlaðnir. „Við skulum halda okkur
í grennd við skipið“, kallaði Mit-
chell skipstjóri. „Reykjarstrókur-
inn sést úr hundrað mílna fjarlægð.
Ef við höfum heppnina með okkur,
er ekki að vita nema við sjáumst
frá einhverju skipi áður en myrkva
tekur“.
Þó að menn hans vissu, að það
mætti kallast einstök heppni, vakti
það með þeim von og kjark.
Úr bátunum horfðu þeir á
,,Hornet“ verða eldinum smám sam-
an að bráð. Um áttaleytið féll meg-
insiglan með öllum sínum rám, eins
og höggvið tré í skógi, og innan
skamms féllu hinar siglurnar á
sama -hátt. Blakkan olíureykinn bar
hátt við bláheiðan himinn, en ekki
urðu neinar sprengingar, þegar
eldurinn komst í steinolíubirgðir
skipsins. Það hækkaði stöðugt á
sjó, að sama skapi og farmurinn
brann í lestunum, öldungis eins og
þegar það var affermt við hafnar-
bakka.
Þennan dag allan héldu bátarnir
sig í nokkur hundruð metra fjar-
Jægð frá skipinu og eins alla nótt-
ina. Þegar dimma tók, varð bjarm-
inn af eldunum um borð svo sterk-
ur, að menn urðu að skyggja hönd
fyrir auga, þegar þeir horfðu þang-
að, og skýin uppi yfir voru glórauð
á jaðra en gullnum glömpum sló
á kinnunga bátanna og árablöðin.
Kulkkan fimm að morgni seig
byrðingur „Hornet“ hægt og rólega
í kaf, og eftir það sá'st hvorki
bjarmi né reykur.
Þögn sló á bátshafnirnar — þar
með var úti sú von, að eldsbjarm-
inn og reykurinn kallaði skip að
til björgunar. Rödd skipstjórans
rauf þögnina, þróttmikil og skip-
andi. „Við eigum langa siglingu
fyrir höndum. Hardy fyrsti stýri-
maður tekur stjórn um borð í ann-
arri gaflkænunni, John Paar, ann-
ar stýrimaður tekur stjórn um borð
í hinni. Þar eð John Thomas, þriðji
stýrimaður, hefur ekki aldur til að
hafa slíka stjórn með höndum, verð-
ur hann með mér um borð í lang-
bátnum. Hver okkar um sig tekur
með sér áttavita og siglingartöflur.
Þá vil ég að bátamir verði allir
tengdir löngum festum, til þess að
öruggt sé að þá reki ekki hvern
frá öðrum. Langbáturinn fer
fyrstur. Hafa ekki allir heyrt og
skilið skipun mína?“
„Hver verður stefnan, skip-
stjóri?“ kallaði Hardy.
„Við tökum stefnu á Clarioney,
en þangað eru um 1.000 mílur
norður. Með því móti verðum
við stöðugt á siglingaleið þeirra
skipa, sem halda til Kaliforníu,
og því mjög sennilegt, að okkur
verði bjargað. Með því að taka
strax upp hóflega skömmtun,
ættu vistir og vatn að geta enzt
okktir í tíu daga. Þegar við höf-
um skipt hvorttveggja jafnt í
bátana, höldum við af stað.
Um borð í hvorri gaflkænu voru
átta menn. Langbáturinn leki
var tuttugu og eitt fet á lengd,
sex fet á breidd og þrjú á dýpt-
ina. Um borð í þeim bát voru
þeir fimmtán saman, þar á meðal
Fergussonbræður. Sá eldri
þeirra, Samúel, var 28 ára
menntamaður, sem farið hafði
í siglingu þessa sér til heilsubót-
ar og hressingar, en sá yngri,
Henry, var ekki nema átján ára
að aldri, harðfrískur unglingur,
sem lagt hafði stund á guðfræði-
nám við Þrenningarháskólann.
Mitchell bauð skipverjum sín-
um að sitja á framþóftunum, en
lét þá bræður sitja í skut, ásamt
sér og þriðja stýrimanni. Þá
skipti Mitchell skipstjóri áhöfn
bátsins þegar á vaktir, bæði
við stýri og segl. Vistum, vatns-
ílátum, seglum og öðrum far-
angri var komið fyrir í botni
bátsins, og tók svo mikið rúm,
að þeir, sem á þóftunum sátu,
gátu naumasif rétt úr fótunum.
Þá skammtaði Mitchell hverj-
um manni um borð í bátnum
einn lítinn bita af svínakjöti eða
hrárri kartöflu og hálfa kexköku
þrisvar á dag, og hverjum manni
pela af vatni, einu sinni á dag.
Fyrst í stað sættu allir sig
við hvernig komið var. Þótti Mit-
chell skipstjóra sem guðfræði-
neminn ungi liti helzt á þessar
hrakningar eins og æsilegt ævin-
týri, og reyndi þó ekki að koma
honum í skilning um hvílík
sjálfsblekking það væri. Skip-
stjóri gætti þess, að allir hefðu
sínu að sinna í sambandi við
siglinguna og seglin. Hann lét
þá Fergussonbræður, er ekkert
kunnu að fara með segl, annast
austurinn, og var það þeim nóg-
jg _ VIKAN 51. tbl.
ur starfi vegna þess hve bátur-
inn lak.
Fyrstu vikuna mátti heita að
rigndi á hverri nóttu. Á daginn
var brennandi hiti og raki í lofti.
Skipbrotsmenn gátu endurnýjað
vatnsbirgðar sínar jafnóðum og
á þær gekk, með því að láta
regnvatnið safnazt í segldúk;
fylltu þeir þannig öll ílát, sem
þeir höfðu meðferðis, og jafnvel
stígvél sín. En regnið olli þeim
þó talsverðum óþægindum, því
að þeir urðu gegndrepa á hverri
nóttu. Byr var hægur og sér í
lagi óstöðugur, svo að kalla mátti
að blési úr öllum áttum, en á
milli skúranna var yfirleitt lá-
deýða. Á daginn var stöðugt sól-
skin. Ekki gátu þeir bátsverjar
notið hvíldar að gagni, sökum
þess hve þröngt var um þá.
Á sjöunda degi spurði Sam
Fergusson á sinn rólega og yfir-
lætislausa hátt hvað þeim mið-
aði á siglingunni. „Mér sýnist
sem hún sækist seint, og að við
séum jafnvel fjær ákvörðunar-
staðnum, en þegar hún hófst.
Eða er það kannski einungis
ímyndun mín, skipstjóri?"
Mitchell skipstjóri hafði feng-
ið því meira álit á þessum hóg-
væra lærdómsmanni, sem hann
kynntist honum betur. Þrátt
fyrir stöðugan hósta skyldi aldrei
heyrast frá honum æðruorð.
„Hafið þér aldrei heyrt „kyrra
svæðisins" getið, Fergusson?“
spurði hann. „Við eru staddir
þar nú. Þetta er ládeyðusvæði,
sem nær yfir því sem næst tíu
gráuðr báðum megin miðjarðar-
línu. Það fer ekki mikið fyrir
því á sjókortinu. En þegar við
erum komnir út fyrir það belti,
komum við á svæði, þar sem
staðvindarnri blása. Þangað til,
miðar okkur hægt. Við höfum
ekki siglt nema um þrjú hundr-
uð mílur norður þessa sjö daga“.
„Hvernig eru líkurnar fyrir
því, að við náum landi?“ spurði
Sam Fergusson enn.
„Til Galapagóseyja er meir
en 1.000 mílna sigling austur. Þá
kemur Suður-Ameríka. Mexikó
liggur í norðaustur og er álíka
langt þangað. Það virðist ekki
löng sigling á sjókortinu. En þeg-
ar við losnum úr þessari ládeyðu,
bera norðaustur-staðvindarnir
okkur beina leið frá þessum
löndum. Við siglum nú í stefnu
dálítið fyrir norðan Clarion og
nokkrar aðrar eyjar, suður af
strönd Kaliforníu. Hins vegar er
ég alls ekki viss um að okkur
takizt að halda réttri stefnu, þrem
bátum, þannig samtengdum, þeg-
ar við komum á staðvindasvæð-
ið. Helzta vonin er, að við verð-
um á leið einhvers seglskips,
sem bjargar okkur“.
Það var Joe Williams, Portú-
galinn, sem fyrstur veitti því at-
hygli, að höfrungur lónaði í
skugganum af bátnum. Joe
portúgalski var fiskimaður
mikill og hafði alltaf öngla í
fórum sínum. Hann hugsaði sér
nú heldur betur til hreyfings,
reif pjötlu úr nærskyrtu sinni
og beitti önglana og renndi lín-
unni út fyrir borðstokkinn. f
fyrsta skipti frá því er þessi
sigling hófst, vaknaði nokkur
eftirvænting meðal bátsverja.
Klukkustund leið, án þess línan
strengdist. Og síðan önnur
klukkustund. Þá þraut bátsverja
þolinmæðina, og þeir tóku enn
sem fyrr að stara út yfir haf-
flötinn í leit að siglingu.
Daginn eftir tók Joe portú-
galski samt allt, í einu að draga
línuna og með bakföllum. „Þeir
eru á hjá mér!“ hrópaði hann.
Það gljáði á skrokka höfrung-
anna, þegar þeir komu upp undir
borðstokkinn. Þeim tókst að inn-
byrða þann fyrri, og höfðu varla
lokið við að binda sporðinn, svo
að hann bryti ekki allt og braml-
aði, þegar Joe dró hinn að borði,
og var sá mun stærri.
Þegar höfrungarnir höfðu ver-
ið skornir, smíðuðu bátsverjar
sér einskonar eldstó úr tómri
niðursuðudós, með kveik, snú-
inn saman úr tuskum og gegn-
dreyptan með smjöri. Hver mað-
ur um borð át tvo vel mælda
málsverði af höfrungakjöti, þó
að það væri snöggsoðið. Joe
portugalski bölvaði sér upp á að
hann hefði aldrei bragðað betri
mat.
Veiðigæfan gerði ekki enda-
sleppt við Joe, því að hann dró
tvo höfrunga til viðbótar daginn
eftir og skjaldböku að auki. Enn
fengu allir í bátunum tvo máls-
verði af höfrungakjöti, og Mit-
chell skipstjóri notaði þessa
heppni til þess að minnka mat-
arskammtinn við þá um helming,
svo að vistirnar entust þeim mun
lengur, en vatnsskammturinn
var óbreyttur.
Nú tók veður mjög að spillast.
Regnið kom í dembum og vind-
urinn í rokum úr öllum áttum.
Þess á milli datt á dúnalogn.
Næstu fjóra dagana miðaði skip-
brotsrnönnum ekki nema fimm
mílur nær Clarioneyjum. Nokkr-
ir af bátsverjum höfðu fengið á
sig sár af þóftusetunum. Ekki
hafði tekizt að þurrka föt dög-
um saman.
Haninn varð þeim eina
skemmtiefnið. Hann varð að
vísu horaðri og ritjulegri með
degi hverjum, en engu að síð-
ur kleif hann upp í stefni
árla á hverjum morgni, reigði
sig og gól hetjulega. Þó að báts-
verjar hefðu ekki of mikið sjálf-
ir, gáfu þeir hananum alla þá
mola, sem til féllu og skírðu
hann Ríkharð ljónshjarta. Einu
sinni stakk einn bátsverja upp
á því, að Ríkharður ljónshjarta
væri snúinn úr hálsliðnum og
etinn, en sú tillaga var felld með
almennri andúð.
Enginn af mönnum Mitchell
skipstjóra, að Sam Fergusson
undanteknum, hafði grun um
kvíða og vonleysi hans. Þessi
litla skipalest var nú stödd tíu
gráður norður af miðjarðarlínu.
„Við komum inn á staðvinda-
svæðið þegar minnst varir“,
sagði skipstjóri, mönnum sínum
til hughreystingar.
Og Joe hélt áfram að veiða.
Hann veiddi fimmta höfrunginn
á tólfta degi, en nú var sá hæng-
ur á, að smjörið var þrotið, svo
að þeir voru tilneyddir að eta
kjötið hrátt. Enn minnkaði skip-
stjóri matarskammtinn, svo að
vistirnar mættu endast lengur,
en hver maður fékk pela af vatni
þrisvar á dag.
Að kvöldi hins fimmtánda
dags, þegar bátarnir voru staddir
á ellefu gráðum og tólf mínútum
norðlægrar breiddar, um það
bil 500 mílur suðaustur af Clari-
oneyju, sigldu þeir inn á stað-
vindasvæðið. Jókst þó sjór að
sama skapi og byrinn. Bátarnir
þrír kipptu þungt í festarnar
alla nóttina. Bar nú stormurinn
þá af leið og bar þá því sem næst
beint vestur. Undir morguninn
gaf Mitchell skipstjóri þeim
sem réðu fyrir hinum bátunum
tveim skipun um að koma upp
að langbátnum.
„Vio náum aldrei að Clarion-
eyju með þessu móti“, sagði Mit-
chell skipstjóri. „Það er því bezt
að við leysum festar, því að ekki
er útilokað að við getum hald-
ið réttri stefnu hver í sínu lagi.
Eruð þið því samþykkir?"
Paar, annar stýrimaður, var
fljótur til svars. „Við viljum
heldur hafa samf'.ot við bát
þinn, skipstjóri. Ég treysti ekki
þessum báti“.
„Hann fer þó betur undir segl-
um en hinir tveir“, sagði skip-
stjóri.
„Mennirnir um borð eru því
mótfallnir að við verðum leyst-
ir úr festum“, mælti Paar enn
þrákelnislega. „Þeir álíta að það
verði ekki til neins góðs. Ef við
höfum samflot, getum við orðið
hver öðrum að liði“.
„Og þú, Hardy?“ spurði skip-
stjóri fyrsta stýrimann.
„Ég held það sé rétt að
við leysum okkur úr festum. Við
gerum það að minnsta kosti“,
svaraði Hardy fyrsti stýrimaður.
Skipstjórinn kinkaði kolli. „Þá
göngum við frá því. En við Paar
siglum hins vegar eins og að
undanförnu. Nú skulum við því
skipta vistum og öðru nauðsyn-
legu jafnt á milli bátanna".
Hardy fyrsti stýrimaður fékk
annað krónómetrið til umráða,
og átta af áhöfninni buðust til
að verða með honum. Ríkharður
ljónshjarta, sem mátti nú varla
á fótum standa, var fluttur yfir
í bát fyrsta stýrimanns, ófús að
því er sýndist. „Guð veri með
ykkur“, sagði Sam Fcrgusson,
þegar þeir voru leystir úr fest-
um. Breikkaði þá óðum bilið á
milli hinna tveggja báta, sem
enn voru tengdir festum, ann-
ars vegar og báts fyrsta stýri-
manns hins vegar og loks hvarf
sá bátur sjónum hinna.
Daginn eftir var sunnudagur.
Þann dag handsömuðu háset-
arnir í bát annars stýrimanns
fugl nokkurn, hafsúlu, er hún
settist á stefnið. Þeir í báti skip-
stjóra, slátruðu skjaldbökunni og
átu hana hráa. Þann átjánda dag
siglingarinnar jókst hinn harði
reipdráttur milli bátanna tveggja
að sama skapi og stormurimi
jókst og sjór þyngdist. Undir
morguninn hrökk sigla langbáts-
ins sundur í snarpri vindhviðu
og seglin rifnuðu. Það tók hálf-
an daginn að lagfæra sigluna
og seglin og koma þeim upp
aftur. Skipstjórinn reit í dag-
bók sína: „Öll mundi siglingin
verða auðveldari, ef festarnar
milli bátanna væru leystar, en
Framhald á bls. 33.
VIKAN 51.—52. tbl. —