Vikan - 26.12.1963, Blaðsíða 31

inni tilfinningalíf og hamingju
ungra stúlkna, áður en þær
skilja hvað verið er að gera við
þær.
Margir segjast vera bjartsýn-
ir um hag æskulýðsins, þótt
hann slarki dálítið, segja að hann
muni mannast fyrir því. Menn
eru bjartsýnir gagnvart slysum,
afbrotum, drykkjuskap og of-
beldi eins lengi og ekki skrám-
ast lakkið á þeirra eigin bíl.
Þeir voru líka „bjartsýnir“ prest-
urinn og levítinn í dæmisögunni,
og gengu frma hjá hinum særða
manni við veginn. Samverjinn
var ekki eins bjartsýnn, hann
var raunsýnn — eða eins og
Nansen hefði kveðið að orði,
hann skildi hvað var „hin bezta
pólitík". Nýlega var minnst
mikiihæfrar konu íslenzkrar, er
Ólafía hét. Margt vann hún vel
fyrir sína þjóð, en hún vakti
einnig samvizku Norðurlanda
með starfi sínu fyrir afvega-
leiddar stúlkur og lýsingu á hög-
um þeirra, sem voru „aumastir
allra“. Það er m.a. henni að
þakka að stjórnarvöld og alþýða
manna á Norðurlöndum lítur
ekki lengur á afvegaleiðslu ungra
stúlkna sem einkamál, heldur
sem þjóðfélagsmál. — Vér hins
vegar sendum örfáar stúlkur
„fram hjá“ landinu til endurupp-
eldis, en látum flestar eiga sig.
— Eiga hér við oss orð Þorgeirs
í ,,Gerplu“: „Eg em íslenzkur
maður . . . og fýsir mig lítt að
fara að siðum annarra manna“.
Jóhann Hannesson.
ÉG ÞOLI EKKI
FÓLK...
Framhald af bls. 27.
liafi staðið á því? Það skal ég
segja þér. Ég var búinn að leika
á Akureyri í sjö ár. Þá var leikið
á Akureyri svona hvorki betur
né verr en gengur og gerist úti
um landið enn i dag. Þá var
leikið af gleði og áhuga. G'etan
var auðvitað takmörkuð, en mað-
ur tók ekki svo mikið eftir þvi
fyrst i stað. Maður lærði náttúr-
lega sitt af hverju, og á endanum
lærði ég nógu mikið til að sjá, að
þetta var í raun og vem eins og
livert annað fálm út í loftið hjá
okkur og stundargaman. Þá fór
að vakna hjá mér sú vitund, að
svona vinnubrögð gætu ekki
'gengið. Eif islenzk leiklist átti ein-
hvem tjina að verða eitthvað
annað og meira cn fúsk og sprell,
þá varð einhver að taka sig til
og afla sér rækilegrar leiklistar-
menntunar. Á þessum timum voru
menn úr ýmsum listgreinum að
hópast til útlanda til að heyja sér
fróðleik og fala sér þroska í list-
grein sinni. Þetta voru bæði mál-
arar, hljómlistarmenn, mynd-
höggvarar og rithöfundar, og
maður komst ekki hjá því að 'taka
eftir iþessu. í Reykjavík voru um
þessar mundir niargir allgóðir
leikarar, en ég heyrði aldrei nokk-
urn tíma minnzt á, að það þyrfti
eitthvert nám til að leika. Mér
fannst þetta einkennilegt. Auð-
vitað hlaut maður að verða að
læra að leika engu siður en niála.
— Ekki hefur nú samt verið
auðvelt að afla sér slikrar mennt-
unar á þeim tíma?
— Auðvelt? Nei, það var svo
sannarlega ekki auðvelt. Þegar
við Anna Borg fengum inngöngu
á leikskóla Konunglega leikhúss-
ins í Kaupmannahöfn, held ég að
öllum hafi þótt þetta i meira lagi
furðulegt. Hér heima var litið á
okkur sem einliverja undarlega
sérvitringa og i Danmörku var
til, að þeir lókju eins og atvinnu-
fólk. Ég held þó, að smám saman
liafi flest komizt til skila af því,
sem ég var að reyna að gera. Og
lifandi er ég enn, þrátt fyrir allt.
Ég lief meira að segja gengið í
gegnum langt og mjög erfitt starf
með mínum leikfélögum hér í
gamla leikliúsinu í Iðnó. Reynsla
mín á þeim árum hefur sannfært
mig um, að fá leikhús eða leik-
flokkar hafi unnið eins mikið og
óeigingjarnt starf og þessi fálið-
aði leikflokkur í Iðnó gerði, áður
en Þjóðleikhúsið tók til starfa.
— Þá hefur ykkur auðvitað
fundizt þið hafa liimin höndum
tekið?
— Þú getur nú bara nærri.
Það var ekki í verkahring leikar-
anna að reisa þetta hús. Þeir
höfðu annað fyrir stafni, sem
eikki var síður mikilvægt. Þeir
voru að byggja upp leiklistina í
landinu. Og menn skulu ekki
'halda, að það hafi vepið neitt
sældarbrauð isamfara mikilli og
erfiðri, daglegri vinnu. Þeir voru
sem sé að Skapa leiklist, sem
væri þess verðug að flytja inn
i þetta hús. Það var svo sannar-
lega ekki minna virði en bygging-
arframkvæmdir, þótt mér hafi
stundum fundizt rikja litill skiln-
ingur á því. Ef ekki er til nein
frambærileg leiklist, yfir hvað á
þá að reisa leikhús? Menn verða
að gæta að því, að bygging verð-
okkur fyrst i stað tekið eins og
verum frá öðru sólkerfi. Einn
kennarinn þvertók meira að segja
fyrir að taka okkur upp. Eins og
það þýddi eitthvað fyrir íslend-
inga að ætla að fara að leika á
dönsku. Hann var nú samt ekki
búinn að bita úr nálinni með
það, því þetta var Poul Reumert.
Hann kvæntist seinna Önnu
Borg eins og allir vita, og við
hlið hans átti Anna eflir að verða
eimhver bezta leikkona Danmerk-
ur á iþessari öld. Þar sannaðist
þó rækilega, að fall er fararheill.
— V'ar þér svo ekki tekið tveirn
h'öndum, þegar þú komst 'heim
— Þú heldur auðvitað, að fólk-
inu hér heima hafi fundizt ég eins
og engill af himnum sendur, for-
framaður í útlöndum. Það var nú
öðr.u nær. Þvj nýja er sjaldnast
vel tekið, hvorki í listum né ann-
ars staðar. Það eru því miður
gömul sannindi og ætla 'að loða
við manneskjurnar býsna lengi.
Þeini, sem fyrir eru, finnst það
gamla fullgott fyrir sig og aðra
og skilja ekki nauðsyn endur-
nýjunar. Þetta lagaðist þó, þegar
frá leið og ég vil svo sem ekkert
fortaka, að ég hafi gert of miklar
(kröfur til leikaranna og ætlazt
Þetta var okkar fyrirheitna land.
Heldurðu kannski, að það hafi
verið gaman fyrir okkur að horfa
upp á útlenzka dáta spranga mn
þetta hús, sem við vorum búnir
að bíða eftir í 25 ár? Þá var loks-
ins þeim áfanga náð, sem við
höfðum verið að berjast fyrir i
allan þennan óratíma. Við liöfð-
um að sjálfsögðu ekki aðstöðu til
beinna framkvæmda við byggingu
þessarar stofnunar. Það var ríkis-
ins verk. Það verður ekki af skaf-
ið, þótt langan tima tæki og margt
kæmi fyrir, sem tefði. Þetta vita
allir. Ég vil að þetta komi fram
i þessu samtali okkar, af þvi að
ég rakst nýlega á það í bók, sem
rekur sögu Þjóðleikhússbygging-
arinnar, að það hefði lítið gætt
stuðnings frá leikurunum við að
ná húsinu úr hers höndum og
vinna að áframhaldandi fram-
kvæmdum. Þetta er rétt, svo langt
sem það nær. Við voruin búnir að
fá afnot af herbergi i Þjóðleikhús-
inu til að æfa okikur og urðum að
hafa sérstakan passa til að reka
framan í dátana, svo að við fengj-
um að ikomast inn í okkap eigið
leikhús. Þú heldur kannski, að
okkur hafi þótt þetta gaman?
Hvað 'áttum við svo sem að gera?
• : v-.-- *
ur aldrei að leikhúsi af sjálfu sér.
Við 'getum reist hátimbraða höll
með öllum liugsanlegum tækni-
brögðum nútímans. Við getum
ráðið hálærða leiikhússtjóra og
heilan her a,f skrifstofufólki og
sviðsmönnum, húsvörðum, miða-
sölum og hvað það nú heitir allt
þetta fólk. En erum við nokkru
bættari? Myndi nokkrum detta í
'hug að taka slíka stofnun alvar-
lega sem menningarlegt afl í þjóð-
félaiginu. Það leyfi óg mér að ef-
ast um. Allt er þetta eins og
fallega máluð, tóm ©ggjaskurn á
náttúruigripasafni. Leikhús verð-
ur slik stofnun þá fyrst, þegar
tjaldið er dregið frá og leikararn-
ir túlka blæbrigði mannlegs lifs
með iþeim hætti, að það verði á-
horfandanum reynsla. Ég held
mér sé óliætt að segja, að Okkur
hafi verið þetta ljóst, íslenztoum
leikurum, og það var að þakka
starfi okkar i mörg ár að Þjóð-
leikhúsið gat tekið til starfa með
lis’trænum sóma.
— Var þá ekki öll barátta
ykkar leikaranna úr sögunni,
þegar Þjóðleiliúsið var risið?
— Þú ætlast þó ekki til, að ég
fari að svara þessu?
— Þú kemst ekki hjá því.
VIKAN 51,—52. tbl. —