Vikan - 11.06.1964, Blaðsíða 49

FYRIR ÞVÍ URSKURÐAST
Svar við: HVERNIG DÆMIR ÞÚ? á bls. 45.
í máli því, sem hér liggur fyrir til úrlausnar, eru fyrst og
fremst þrjár spurningar, er svara þarf, en þær eru:
1. Hafði Jón Jónsson heimild til að láta framkvæma dúk-
lagninguna á kostnað leigusala?
2. Ef spurningu nr. 1 verður svarað játandi, rís spurningin:
Var Jóni heimilt að skuldjafna dúklagningarkostnaðinn
við húsaleiguna?
3. Var sú greiðsluaðferð, að gera tilraun til að koma húsa-
leigunni til leigusala í formi póstávísana, með þeim hætti,
að hún leysti Jón undan vanskilum samkvæmt leigu-
málanum?
Skal nú hugað að hverri spurningu sérstaklega. Um nr. 1.
Jón hafði þráfaldlega, en án árangurs, farið fram á nýja dúk-
lagningu. Samkvæmt áliti dómkvaddra, hæfra og óvilhallra
skoðunar- og matsmanna var full þörf á endurnýjun gólfdúk-
anna. Ekki verður séð, að Jón hafi átt annars úrkosta til nýrr-
ar dúklagningar en að láta framkvæma hana á kostnað leigu-
sala. Verður spurningu nr. 1. því svarað játandi.
Um nr. 2. Réttarreglurnar um skuldajöfnuð eru víðfeðmari
en svo, að hér verði nokkur tök á að skýra þær. Þegar sú
niðurstaða er fengin, að dúklagningin hafi verið Jóni heimil
á kostnað leigusala, verður að telja óeðlilegt að meina Jóni
skuldajöfnuð. Það væri þunglamalegt réttarfyrirkomulag að
krefjast þess, að Jón yrði að stefna Helgrími dómstefnu til
greiðslu á kostnaðinum við dúklagninguna, en þyrfti á sama
tíma að inna af hendi húsaleigugreiðslur til Helgríms. Spurn-
ingu nr. 2 verður því svarað játandi.
Um nr. 3. Milli Jóns Jónssonar og Helgríms Hafliðasonar
hefur komizt á kröfuréttarsamband, þar sem Jón á rétt til
afnota af húsnæði Helgríms, en fyrir þessi afnot verður hann
að gjalda Helgrími peningagreiðslur. Nú liggja mál þannig
fyrir, að Jón hefur nýtt húsnæðið án þess, að leigugreiðslur
hafi komizt í hendur húseiganda.
í kröfuréttarsambandi er ávallt um að ræða tvo aðila,
kröfuhafa og skuldara. Einfaldasta dæmið um kröfurétt er í
því fólgið, að skuldara ber að borga kröfuhafa peninga. Eðli-
legust endalok þessa kröfuréttar eru þau, að skuldari mæti
á fyrirfram ákveðnum gjalddegi og greiðslustað og inni skuld
sína af hendi. Oft verður misbrestur í þessum efnum. Lang-
oftast valda greiðslufalli atvik, er skuldara varðar. í þess-
um tilvikum þarf kröfuhafi oft að leita til dómstóla og fá rétt
sinn viðurkenndan með dómi og e.t.v. síðar til fógeta til full-
nægingar dómsins.
Hitt kemur og fyrir, þótt sjaldgæft sé, að greiðsla getur
ekki farið fram vegna atvika, er kröfuhafann varðar. Er þá
talað um viðtökudrátt. Kunnast er þetta réttaratriði í íslenzkri
dómsmálasögu frá styrjaldarárunum í gildistíð strangra húsa-
leigulaga, er húseigendur reyndu að koma í veg fyrir greiðsl-
ur leigjenda í þeim tilgangi að koma þeim í vanskil og byggja
síðan útburðarkröfu á vanskilunum.
í lögskiptum þeirra Jóns Jónssonar og Helgríms er ein-
mitt um viðtökudrátt að ræða. Það er almenn regla, að við-
tökudráttur leysir skuldara ekki undan skyldum sínum. En
þá rís hin mikilvæga spurning: Hvaða úrræðum á skuldari
að beita til þess að forðast vanskil? Hér verður þessu atriði ekki
gerð fullkomin skil, heldur aðeins bent á, að fyrir hendi er
ein örugg leið fyrir skuldara til að halda rétti sínum til haga,
þegar skyldan er fólgin í peningagreiðslu.
Þessi áminnzta leið er sú, að skuldari leggur peningana sem
geymslufé (depositum) inn í Landsbanka íslands eða útibú
hans. Kvittun bankans fyrir móttöku geymslufjárins er jafn-
gild og kvittun frá kröfuhafanum sjálfum. Áherzla skal á það
lögð, að þessi heimild til móttöku geymslufjár er hjá Lands-
bankanum einum, en ekki öðrum lánastofnunum.
Jón Jónsson hugðist fara þá leið að koma greiðslum til leigu-
sala með póstávísunum. Með tilvísun þess, er að framan er
tekið fram um geymslufé, hefur Jón ekki gætt fyllilega réttr-
ar aðferðar í þessum efnum. En þar sem aðstaða hans í mál-
inu sýnir ljóslega, að hann hefur hvorki skort vilja né getu
til að standa í skilum með leigugreiðslur, verður að telja,
að hann sé ekki kominn í vanskil gagnvart leigusala, enda
þótt hann hafi ekki komið geymslufénu á réttan stað. Þessi
skoðun hefur stuðning í dómi Hæstaréttar frá 1944.
Ályktunarorð: HIN UMBEÐNA ÚTBURÐARGERÐ NÆR
EKKI FRAM AÐ GANGA.
J. P. E.
— Guð minn góður.
Þeir kveiktu sér í sígarettum
—- Ég er orðinn áhyggjufullur,
sagði Julian. — Ég er að velta
því fyrir mér, hvort ég ætti ekki
að fara til þeirra, en í því heyrði
hann raddir, og Mr. Pimm kom
út á svalirnar með Matildu
frænku undir arminn.
Henri og Julian störðu sem
steini lostnir. — Bæði, sögðu þeir.
— Hefurðu nokkurn tíma séð
annað eins? Skælbrosandi.
Þeir heyrðu Mr. Pimm kveðja
hana eins hlýlega og nokkur Mr.
Pimm hafði hlýju til. Hann sagð-
ist búast við henni í hádegisverð
á morgun klukkan eitt og hún
veifaði bílstjóranum að koma.
Áður en Matilda frænka lagði af
stað stakk hún höfðinu út um
gluggann.
— Julian og Henri, viljið þið
ekki koma hingað?
Þeir gengu að bílnum. — Segið
mér nú satt, sagði hún. — Þegar
Mr. Pimm byrjaði að þvaðra um
samvizkulausa þorpara og bófa,
og þær hættur og gildrur sem
verða á vegi ríkra stúlkna og allt
það, halið þið — og segið mér
nú alveg satt — haldið þið að
það geti verið að hann trúi þessu?
Julian hugsaði sig um stundar-
korn. Síðan sagði hann: — Nú,
er þetta ekki allt saman satt?
Matilda frænka hallaði sér aft-
ur og starði fram fyrir sig. —
Svei mér þá, sagði hún, — ég veit
ekki hvað ég á að hugsa. Jæja
þá, Louis. Af stað.
Það var ekki fyrr en seinna
um kvöldið að Mr. Pimm gat
sagt frá samtalinu við Matildu
frænku. Þá kallaði hann á alla
út á svalirnar og sagði þeim allt
af létta um Annabelle. Það var
komið logn.
—- Jæja þá, sagði Mr. Pimm.
Þessi . . . þessi skepna Geoffrey,
sem Annabelle hefur umgeng-
ist í Nice, hefur eitthvað grugg-
ugt í pokahorninu. Og auk þess
er eins og hún sé fús til að þýð-
ast hann. Hann hefur farið með
hana í einhverja knæpu, sem
heitir Hafmeyjan. Nú jæja hvað
getum við gert til þess að koma
vitinu fyrir Annabelle? Það var
ljóst á öllu að hann vissi þegar
svarið.
Julian sagði: —- Ég veit, hvað
Matilda frænka er búin að gera.
Hún hugsar sem svo, að þorparar
séu hezt til þess fallnir að koma
þorpurum fyrir kattarnef. Ég
verð að viðurkenna, að hún hefur
mikið fyrir sér.
— Vitleysa, sagði Mr. Pimm.
— Ég er viss um að Matildu
Mehaffey hefur aldrei dottið
slíkt í hug.
Henri sagði: — Sagðirðu Haf-
meyjan? Er það þangað sem þessi
náungi fer með Annabelle?
— Á hverju kvöldi, sagði Mr.
Pimm.
— En þetta er argasta knæpa,
þú ættir að sjá fólkið, sem þangað
fer. Þú þekkir það, er það ekki,
Julian?
— Ætli það ekki. Rock and
Roll og Jean Paul Sartre, og mað-
ur veit varla hjá hverjum mað-
ur hefur sofið næsta morgun.
— Úrkynjaður óþjóðalýður,
sagði Mr. Pimm. — Mjög óheppi-
legur félagsskapur fyrir Anna-
belle, það segi ég satt, við verð-
um að binda endi á þetta. Og
það sem ég veit, að þið hafið
ekkert til málanna að leggja, er
ég með svolítið áform á prjón-
unum.
Henri sagði hátt og greinilega:
— Og hvað ætli það sé svo sem?
— í stuttu máli sagt, þá beit-
um við okkar venjulegu brögð-
um — eee — þó dálítið öðru vísi
en venjulega. Við reynum að
telja þessum Geoffrey trú um,
að Annabelle eigi ekki eyri, að
allar sögurnar um auð hennar
séu uppspuni einn.
Henri sagði: — Mér er sama
hvað þú ætlast fyrir. Ég hlusta
ekki á það.
—• Hvað þá? En þetta er alveg
skínandi áform.
— Þú skalt bara gleyma þessu.
Henri stóð upp. — Ef Annabelle
er á þessari knæpu á hverju
kvöldi, þá ætti hún að vera þar
núna.
-— Og hvað heldurðu að þú
ætlir að gera?
— Það sem ég hefði átt að
gera fyrir viku, sagði Henri, og
hann stökk niður af svölunum
til þess að ná í bílinn sinn. Þegar
hann var að ræsa bílinn heyrði
hann Mr. Pimm segja: — Al-
máttugur minn, hvað gengur eig-
inlega á? Það vill enginn hlusta
á þessi dásamlegu áform mín
lengur.
Henri gekk inn í skuggalega
hliðargötu og niður nokkrar
VXKAN 24. tbl.
49