Vikan - 05.11.1964, Blaðsíða 19

fólk með hneigðir til lista, til
að hvetja það og uppörva og
víkja frá því þeirri deyfð, sem
stafar, að ég held, að verulegu
leyti af sektarvitund vegna
glæpa feðra þeirra. Ég hef aldrei
vitað orðskviðinn um „syndir
feðranna“ rætast svo bókstaflega
sem nú í Þýzkalandi. Það er ef
til vill eitt af fáum heilbrigðis-
einkennum okkar sjúku verald-
ar, að unga fólkið skuli taka á
sig byrðina, sem við öll eigum
að hjálpa til að bera.
En nú er ég komin langt frá
efninu. Ég þarfnast þín, Warren,
til að aðstoða mig við að koma
á fót þessari stofnun. Þú segir
nú kannski, að auðvelt sé að út-
vega þýzkan lögfræðing, sem sé
betur til hlutverksins fallinn.
Það má rétt vera, en ég kæri
mig ekki um neina þýzka lög-
fræðinga. Ég vil fá þig. Einhver
á skrifstofu þinni, sonur þinn
kannski, sé hann orðinn nógu
gamall, hlýtur að geta annast
Emmu í f jarveru þinni. Það verð-
ur góð og ströng æfing fyrir
hann.
Ég fullvissa þig um að ég get
og vil greiða þér þau ómakslaun,
sem þú telur sanngjarnt að fara
fram á og þó meira væri. Ég
þarfnast aðstoðar þinnar í síð-
asta lagi kringum fyrsta maí og
skal ekki tefja þig andartak leng-
ur en nauðsynlegt verður.
Vertu nú svo góður að segja
já, Warren, þó ekki sé nema
vegna þessara liðnu stunda, sem
ég spillti svo mjög fyrir þér.
Þín einlæg,
Selma Luddens.“
Ég verð að játa að efni bréfs-
ins kom mér mjög á óvart.
Hvorki á tímum okkar fyrri
kynna né í síðari bréfaviðskipt-
um hafði Selma látið í ljósi nokk-
urn hlýleika í minn garð. Nú
vildi hún allt í einu fá mig í
heimsókn til Múnchen. Um
kvöldið ræddi ég málið við konu
mína.
„Þú skalt fara,“ ráðlagði hún
mér, „og ég flýg á leið með þér
til Parísar. Þar eyði ég mestum
hluta þeirra peninga, sem þú
nærð út úr Selmu, og þegar þú
ert búinn að leysa þessi mál
fyrir hana, getum við eytt af-
ganginum í félagi og tekið þetta
frí, sem þú fyrir löngu ert bú-
inn að lofa mér.“
Hús Selmu á Isarbakka var
byggt undir grískum stíláhrifum
og klassísk fábreytni þess stakk
í stúf við óskapnaðinn, sem hún
hafði alizt upp við á East End
Avenue. Þar tók á móti mér
roskin þýzk kona, sem kynnti
sig sem frú Salzer, ráðskonu
Selmu, og vísaði mér inn í mjög
skemmtilega vinnustofu, sem
prýdd var jafnt húsgögnum í
fornum stíl og abstraktmálverk-
um.
Sem betur fór kunni ég þýzku,
svo að blessuð konan gat spar-
að sér erfiðið við að flytja mér
á páfagauksensku sinni skilaboð
þess efnis, að Selma hefði tafizt
á fundi, en myndi fljótlega koma
heim. Þegar frú Salzer uppgötv-
aði að ég skildi og talaði þýzku,
hellti hún yfir mig allskonar
upplýsingum um þær Selmu báð-
ar, jafnframt því sem hún gaf
mér te með kjarnmikilli og nær-
andi tertu.
Frú Salzer hafði, að því er
hún sagði, verið hjá Selmu síðan
í stríðinu. Hún og eiginmaður
hennar, sem nú var því miður
látinn, voru Gyðingar og aðeins
tvö úr hópi margra, sem Selma
hafði borgið undan morðæði naz-
ista. Jafnskjótt og Hitler komst
til valda, hafði Selma flutzt til
veiðihallarinnar í Garmisch-
Partenkirchen. Þar voru mörg
herbergi og þau fylltust, er tím-
ar liðu, af Gyðingum og öðrum,
er ofsóttir voru af hugsjóna-
mönnum Þriðja ríkisins. Selma
var auðug og þekkti margt
mikilsháttar fólk. Þar á meðal
voru ýmsir af gæðingum Hitlers,
sem í æsku hafði dreymt um
frama á listabrautinni og þá not-
ið aðstoðar Selmu. Þeir voru
henni þakklátir og kannski ekki
með öllu lausir við sektartilfinn-
ingu. Að minnsta kosti tókst
þeim að koma í veg fyrir, að
nokkur meiriháttar leit yrði gerð
í húsum eða á landareign Selmu.
Lögregla nazista kom að vísu
einstaka sinnum í heimsókn, en
þá fékk Selma alltaf aðvörun í
tíma og svo voru skógar hennar
of víðáttumiklir til að nokkur
leið væri að finna eitt eða ann-
að í þeim nema með þeim mun
rækilegri rannsókn. Svo að
Selma sat áfram í friði í veiði-
höll sinni í félagsskap flótta-
manna, sem nauðuglega höfðu
sloppið frá ofnunum í Dachau.
Sem frú Salzer söng húsmóð-
ur sinni lof og dýrð, gat ég ekki
varizt því að mér kom í hug,
hvort draugur Engelhardts bar-
óns hefði einnig haldið sig í
félagsskap Selmu í Garmisch-
Partenkirchen.
Ráðskonan var einmitt að
byrja á nýrri lofræðu um kær-
leiksverk Selmu, þegar dýrling-
ur hennar snaraðist inn í her-
bergið, hafandi á hraðbergi af-
sakanir og þakklæti mér til
handa vegna komunnar. Hún tók
hendur mínar í sínar og sem
snöggvast hélt ég að hún ætlaði
að faðma mig að sér. Af ein-
hverri ástæðu hætti hún þó við
það. Selma hafði tekið töluverð-
um breytingum frá síðustu fund-
um okkar, en þær breytingar
voru greinilega til hins betra.
Systir hennar hafði gefizt upp
fyrir hækkandi aldri, en Selma
hafði slegið honum á frest. Hún
minnti enn á systur sína, en hún
ólgaði af lífsorku, sem ég kann-
aðist ekki við að hafa tekið
eftir áður. Hún hafði einnig til-
einkað sér glaðværð og hlýju,
sem eyddi kvíða mínum og efa-
semdum.
Frú Salzer fór nú burt með
tebakkann og lét mig einan eftir
ásamt Selmu. Ég hrósaði henni
fyrir hve fallegt húsið hennar
væri.
„Þessi fornlegu húsgögn á ég,“
sagði Selma, „en málverkin þau
arna eru verk unglinganna,
skjólstæðinga minna. Það er
ekki hægt að segja að við séum
sama sinnis, en okkur kemur
bara þokkalega saman."
Næstu dagar, sem ég varði til
þjónustu við Selmu, reyndust
mér bæði ánægjulegir og lær-
dómsríkir.
Stofnunin, sem hún var í þann
veginn að koma á fót, hlaut að
kosta meirihluta eigna hennar,
og ekki var hægt að sjá að nein
eiginhagsmunasjónarmið ættu
þar hlut að máli. í sambandi við
störf mín á hennar vegum kynnt-
ist ég mörgum skjólstæðinga
hennar og fann að þeir ekki að-
eins höfðu hæfileika, heldur og
voru djúpt snortnir af konunni,
sem gert hafði svo mikið fyrir
þá, og þeirri tilfinningu komst
ég ekki hjá að deila með þeim.
Aldrei hafði ég hitt manneskju,
sem var ólíklegri til að vera
morðingi.
Dag einn bað hún mig að
fylgja sér til veiðihallarinnar í
Garmisch-Partenkirchen um
næstu helgi. Ég hikaði, en gat
ekki fundið upp á neinni afsök-
un, nema einni, sem ekki var
hægt að láta uppi. Svo ég varð
að þiggja boðið.
Og þarna var það sem ég
heyrði aftur söguna um barón-
inn. Selma sagði mér hana á
gönguferð eftir braut, sem lá
meðfram skógarjaðrinum. Það
var glaðasólskin, en engu að
síður setti að mér hroll, sem ég
átti erfitt með að leyna, er ég
hugsaði til þess, að ef til vill
hefði baróninn verið sendur til
móts við dauða sinn einmitt frá
þeim bletti, sem við nú stóðum
á. Skyndilega nam Selma stað-
ar, eins og hún hefði séð í hug
mér, og gaf til kynna án allrar
viðvörunar, hvað hún hefði séð
í hug mér.
„Ég er viss um að þú hefur
heyrt söguna um von Engelhardt
barón,“ sagði hún. „Annað hvort
hefur Emma sagt þér hana beint
eða þá faðir þinn samkvæmt
hennar frásögn.“
Sem snöggvast datt mér í hug
að neita allri vitneskju um þetta
viðkvæma mál, því að ég vildi
fyrir alla muni forðast það, sem
ég óttaðist að yrði játning. Selma
beið ekki eftir svari frá mér.
Án efa hafði hún þegar lesið það
í andliti mínu.
„Þú heyrðir útgáfu Emmu af
sögunni," hélt hún áfram. „Nú
vil ég að þú fáir að heyra mína.
Að því búnu getur þú svo ákveð-
ið með sjálfum þér, hvora þú
tekur trúanlega."
Um skmama stund var hún
þögul og starði inn í skóginn,
þungbúin á svip. Síðajn sagði
hún mér söguna, kyrrlegum og
næstum ástríðulausum rómi, eins
og hún væri að þylja einhverja
gamla þjóðsögu úr byggðarlag-
inu.
Um fyrri hluta sögunnar bar
henni að flestu leyti saman við
Emmu. Hún skýrði blátt áfram
og hreinskilnislega frá togstreitu
þeirra systra um hylli barónsins,
frá skipun föður þeirra um að
skjóta hvern ókunnan mann,
sem sæist á ferli í skóginum, frá
rifrildinu við Emmu og skart-
gripaskríninu með hringnum,
sem María var send eftir. En
eftir það tók sagan nýja stefnu.
„Þegar María var farin,“ sagði
Selma, „ætlaði Emma að snúa
á mig með því að telja mér trú
um, að hringurinn hefði tilheyrt
móður barónsins. Hitt vissi hún
ekki, að María hafði sagt mér
fyrir nokkrum dögum að Emma
hefði keypt handa mér afmælis-
gjöf. Þar eð ég var ákaflega for-
vitin, hafði ég rannsakað her-
bergi Emmu og fundið hringinn
í skríninu. Auðvitað lét ég þessa
ekki getið, svo að Emma hélt
mig trúa því að baróninn hefði
gefið sér hringinn og að ég, í
samræmi við það, sleppti nú öllu
tilkalli til hans. En þvert á móti
ákvað ég á staðnum og stund-
inni að taka baróninn frá henni.
Ég gaf bílstjóranum skipun um
að koma með hann til mín á
staðinn, sem við nú stöndum á.“
Ósjálfrátt færði hún sig til um
fáein skref, eins og hún með því
móti gæti breytt hinu liðna. Svo
brosti hún dapurlega, er hún
gerði sér ljóst, hve fánýt þessi
hreyfing hennar var, og hélt
áfram frásögninni.
„Jafnskjótt og við baróninn
Framhald á bls. 30.
VXKAN 45. tbl. — JQ