Vikan - 14.04.1965, Blaðsíða 28

íslenzkir uppfinninga-
menn
Framhald af bls. 11.
að reyna vélina og þeir ætluðu
að taka hana aftur, þá hætti hann
að hlæja. Hann neitaði blákalt
að skila vélinni. Sagði að hreinn
ógerningur væri að vinna án
hennar, — og við það situr enn.
Síðan hefur vélin auðvitað ver-
ið endurbætt á margan hátt,
stækkuð á þennan vegin, minnk-
uð á annan. Aflvélin færð til og
afköstin aukin.
í stuttu máli mætti e.t.v. lýsa
vélinni svona:
Eftir vélinni endilangri eru
færibönd, sem taka síldina við
annan enda vélarinnar. Færi-
böndin eru í laginu eins og staf-
urinn „V“ — en botninn vantar
þó í stafinn.
Þar sem síldin kemur í vélina,
er V-ið nokkuð þröngt, þannig
að ekkert getur dottið niður ann-
að en rusl og smádrasl. Síðan
víkkar á milli færibandanna,
þannig að V ið glennist út og gat-
ið í botninum stækkar. Þá fara
að detta niður þær síldarnar,
sem grennstar eru og um leið
verðminnstar. Þær feitustu detta
ekki niður fyrr en alveg við hinn
enda færibandsins ,eða fara jafn-
vel alla leið út úr vélinni án
þess að detta niður um V-ið. Það
eru gæðaflokkarnir.
Vélin flokkar því síldina eft-
ir þykkt, og það hefur komið
í Ijós að sú flokkun er eðlilegust
og öruggust.
Þessar vélar eru framleiddar
með tveim eða þrem færibönd-
um, allt eftir því hve mikil af-
köst maður vill hafa, og það hef-
ur sannazt við tilraunir að hægt
er að flokka með öryggi allt að
200 tunnum síldar á hverjum
klukkutíma — í tvo, þrjá eða
fjóra gæðaflokka.
Nú er svo komið að erlendir
síldarkaupendur eru farnir að
neita að kaupa síld, nema þeir
viti að hún sé flokkuð í þessari
vél. íslenzkar lánastofnanir við-
urkenna hana og aðstoða við
kaup á henni með lánum, en hún
kostar 138 þúsund krónur.
Stálvinnslan hefur sótt um
einkaleyfi á vélinni, og fram-
leiðslurétt fyrir Evrópu — að ís-
landi undanteknu — hafa þeir
félagar þegar selt erlendu fyrir-
tæki, og vita til þess að hún hef-
ur þegar verið seld víða um
lönd.
Sjálfir segja þeir: „Þetta er
vafalaust mesta bylting í síld-
ariðnaðinum síðustu 100 árin —
eða svo.
Þorshausingarvél.
Við íslandsstrendur eru veidd-
ar á ári hverju nokkrar billjón-
ir þroska. Og allar þessar billjón-
ir þorskeinstaklinga þarf að af-
hausa, til að framleiða seljan-
lega vöru.
Hér áður fyrr — og jafnvel
enn — voru „hausarar“ eftirsótt-
ir menn, en þeir höfðu aflað sér
sérstakrar kunnáttu og æfingar
í að afhausa þorska í höndunum.
Við þetta eru sérstök handbrögð
og duglegir hausarar þurfa að
vera sérlega lagnir og hafa jafn-
framt töluverða krafta í köggl-
unum. Þeir taka hvern einstakan
þorsk með sérstöku handbragði,
skera með hárbeittum hníf fram-
an á „hálsinn“, en varast að skera
of langt. Síðan færa þeir þorsk-
inn á borðbrúnina þannig að
hausinn standi út af og brjóta í
sundur hrygginn. Síðan rífa þeir
hausinn af. Skera ekki, — til
þess að þykkildið á hnakkanum
rifni af hausnum og fylgi fisk-
inum.
Sagt er að duglegir hausarar
geti hausað 3-5 fiska á mínútu
í stuttan tíma í senn, og sögur
ganga um nokkra, sem komust
allt upp í 10 á mínútu.
En nú hefur Haraldur fundið
upp hausunarvél, sem afhausar
32 þorska á hverri mínútu, og
til að stjórna henni þarf aðeins
einn kvenmann. En að sjálfsögðu
þarf fiskurinn að koma á færi-
bandi að vélinni. Stúlkan þarf
ekki að vera komin yfir fermingu
frekar en vill, því hennar einasta
hlutverk er að færa hvern þorsk
til um nokkra sentimetra og stilla
honum upp í vélina, sem tekur
aðeins eina til tvær sekúndur.
Síðan tekur vélin við þorskinum
og skilar honum aftur eftir
augnablik, afhausuðum eins vel
og verður á kosið — með hnakk-
rifinn hausinn á einum stað, en
fiskinn annarsstaðar. Þannig
hefst það með vélinni, sem menn
telja nauðsynlegt, að hausinn sé
rifinn af síðast.
Auðvitað eru þeir Haraldur og
Gísli hrifnir af vélinni -— og
mega vera það, því hún er ein-
föld og traustvekjandi, svo ekki
sé meira sagt.
Það hefur verið venja þeirra
núna um langan tíma, að koma
við hjá einhverjum fisksala á
morgnana um leið og þeir fara
í vinnuna, og kaupa nokkra stóra
þorska, með haus. Síðan setja
þeir vélina í gang og láta hana
afhausa innkaupin. Einhverju
sinni tóku þeir svo fiskana og
hausana, eftir að þeir höfðu ver-
ið aðskildir í vélinni, fóru með
það í fiskvinnslustöð hérna í
bænum, og þá vildi svo til að
fiskmatsmaður var þar staddur.
Nú sýndu þeir hausana sína,
sögðust hafa sett þetta í vélina,
og spurðu hvemig þeim litist á
árangurinn.
„Til að byrja með“, sagði fisk-
matsmaðurinn „þá er tilgangs-
laust fyrir ykkur að segja mér
að þetta hafi verið gert í vél.
Það er enginn vél til, sem af-
hausar svona vel, og segið mér
engar gróusögur. í öðru lagi“,
hélt hann áfram „ þá veit ég ekki
að hausað sé svona vel hjá okkur.