Vikan - 01.07.1965, Blaðsíða 13

uð, og nú taka hin órímuðu Ijóð fyrir alvöru
að halda innreið sína á Islandi. Steinn eignast
með tímanum f jölda ungra aðdáenda, sem reyna
að stæla hann, stundum af veikum mætti.
En forsvarsmenn hinnar hefðbundnu Ijóðagerð-
ar eru stórhneykslaðir. Utan úr hinum stóra
heimi berast fréttir um afrek íslenzkra rithöf-
unda, Gunnar Gunnarsson og Guðmundur Kamb-
an rita á dönsku, Kristmann Guðmundsson á
norsku.
Fleiri og fleiri íslendingar fara að stunda
myndlist. Einar Jónsson flyzt heim og opnar
safn sitt Hnitbjörg í Reykjavík. Og orð fer að
fara af ungum íslenzkum myndhöggvara, sem
heitir Ásmundur Sveinsson. Ungur Austfirðingur,
Ríkharður Jónsson, lærisveinn Stefáns Eiríksson-
ar hins oddhaga, stundar brjóstmyndagerð og
tréskurð jöfnum höndum. Jóhannes Kjarval, Ás-
grímur Jónsson og Jón Stefánsson hljóta al-
menna viðurkenningu. Og fram koma nýir mál-
arar, sem eru mótaðir af hinum nýju, róttæku
stefnum eftirstríðsáranna. Finnur Jónsson, bróðir
Ríkarðs, drekkur ( sig hinar nýju stefnur í Þýzka-
landi. I hópi hinna yngri málara eru Gunnlaug-
ur Blöndal, Gunnlaugur Scheving og Jón Þor-
leifsson. Þá er Guðjón Samúelsson, húsameist-
ari ríkisins, sem setur svip sinn á húsagerðar-
list þessa tíma. Hann gerir uppdrætti að Há-
skóla, Þjóðleikhúsi, Landsspítala, Hótel Borg,
Landakotskirkju, Akureyrarkirkju og fjölda ann-
arra húsa. Miklar deilur standa um Guðjón og
list hans, hann á bæði ákafa aðdáendur og
harða andstæðinga, og deilurnar um hann eru
ekki þagnaðar enn.
Hinn aldni stórmeistari íslenzkrar tónlistar,
Sveinbjörn Sveinbjörnsson, deyr í Kaupmanna-
höfn 1927, og Jón Laxdal árið eftir. Þeir Sig-
fús Einarsson og Bjarni Þorsteinsson deyja báð-
ir 1938, en Árni Thorsteinsson og Friðrik Bjarna-
son eru enn í fullu fjöri. Og nú er Páll ísólfs-
son kominn heim frá Leipzig og orðinn einn
mestur tónlistamaður í islenzku músíklífi. Hann
vinnur fyrstu verðlaun í kantötukeppninni 1930.
Onnur verðlaun hlýtur Emil Thoroddsen, hinn
fjölhæfi dóttursonur Péturs Guðjohnsens, eins
helzta brautryðjanda tónlistar á (slandi á 19.
öld. Emil er tónskáld, pianóleikari, leikritahöf-
undur og listmálari, og allt leikur í höndunum
á honum með sama snillibragðinu. 1932 deyr
hið kornunga, efnilega tónskáld Markús Krist-
jánsson, höfundur lagsins við „Bikarinn".
Hernám.
Þegar heimsstyrjöldin skall á haustið 1939
munu þeir íslendingar hafa verið fáir, sem
renndi grun í, að ísland mundi dragast inn (
hringiðu viðburðanna á þann hátt, sem raun
varð á. Margir óttuðust dýrtíð og vöruþurrð
vegna stríðsins, en ekki að landið yrði hernum-
ið. Menn voru almennt ekki búnir að átta sig
á því, að tæknin hafði gert fjarlægðirnar að
engu, að einangrun landsins var úr sögunni.
Það sló óhug á marga íslendinga, þegar
styrjöldin barst til Norðurlanda. í nóvemberlok
hófu Rússar innrás í Finnland, og stóð sú styrj-
öld fram í marz 1940. Og 9. apríl 1940 her-
námu Þjóðverjar Danmörku og hófu innrás í
Noreg. Innrásin í Danmörku hafði þegar í stað
áhrif á íslenzk málefni. 11. april samþykkti
Alþingi að feia ríkisstjórn (slands meðferð kon-
ungsvalds og að íslendingar skyldu taka utan-
rikismál sín í eigin hendur. Það var einkum
Sveinn Björnsson, fyrrum sendiherra (slands í
Danmörku, sem skipulagði hina nýju íslenzku
utanríkisþjónustu. Var nú tekið að stofna ís-
lenzkar ræðismannsskrifstofur og síðar sendiráð.
Eftir hernám Danmerkur og Noregs jókst mjög
óttinn við það, að annarsvor styrjaldaraðilinn
mundi hernema (sland. Flestum fslendingum mun
■ - ■ '
HHM
'T
($1 'jgmfjmg jfim Wjfj
§§Sji. ::Æ WÍÍgSn ' U '•* * * » 3 Wmí
Af eldgosum og náttúruham-
förum á öldinni má nefna
Kötlugosið 1918, jarðskjálftann
á Dalvík 1934, Heklugosið 1947,
Öskjugosið fyrir þrem árum og
gosið í Surtsey, sem enn stend-
ur yfir. í þessum náttúruham-
förum hefur ekki orðið teljandi
tjón, nema þá helzt í jarð-
skjálftanum á Dalvík, en þar
sprungu steinhús eins og mynd-
in sýnir.
Kalda stríðið nær líka til ís-
land og endurspeglast í atburð-
um þar. Hinn 31. marz 1949
samþykkti Alþingi aðild að Nato
og þá urðu óeirðir og grjótkast
svo lögregla varð að varpa tára-
gassprengjum að mannfjöldan-
um.

‘ a

WW • 1 WMM ' li
I tlj

Það varð uppi tótur og
fit í Reykjavík, þegar
það frcttist að gull liefði
fundizt í Vatnsmýrinni,
og áður en varði hafði
félag gullgrafara verið
stofnað með ýmsum
virðulcgum borgurum,
og pantaður vandaður
jarðbor. Borinn var síð-
ar notaður til að bora
eftir heitu vatni, — sem
var gulls í gildi.
Það er heldur ömurlcgt að sjá dagblöð frá síðari liluta nóvembermánaðar, 1918
Þar eru heilu sfðurnar með dánarauglýsingum. Um það bil sem dró úr veikinni
var Reykjavík að verða matarlaus.
VIKAN 26. tbl. Jg