Vikan - 01.07.1965, Blaðsíða 29

Annáll aldarinnar á
íslandi
Framhald af bls. 15.
um skeið dvelst hér frelsishetjan og
skáldið Nordahl Grieg, en Magnús
Asgeirsson þýðir mörg af stríðsljóð-
um hans. — 16. ágúst 1941 kemur
stríðskempan Winston Churchill til
Reykjavíkur ásamt mörgu öðru stór-
menni, meðal annars syni Roose-
velts Bandaríkjaforseta. Churchill
ræðir hér við Svein Björnsson ríkis-
stjóra og Hermann Jónasson for-
sætisráðherra og ávarpar mann-
fjöidann af svölum Alþingishúss-
ins.
17. júní 1941 er Sveinn Björns-
son kjörinn ríkisstjóri af Alþingi.
Honum er þá falin meðferð kon-
ungsvalds, sem ríkisstjórnin hefur
haft með höndum, frá því er Dan-
mörk var hernumin. Haustið 1941
flyzt ríkisstjóri að Bessastöðum. A
því ári lýsir Alþingi því yfir, að
sambandslagasáttmálinn við Dani
verði ekki endurnýjaður, og í janú-
ar 1944 leggur ríkisstjórnin fram
tillögu um sambandsslit við Dan-
mörku. Þjóðaratkvæði um niðurfell-
ingu sáttmálans og stofnun lýðveld-
is á íslandi fer fram í maí 1944.
Þátttaka er mjög mikil, og lýðveld-
isstofnunin er samþykkt með yfir-
gnæfandi meirihluta. Stofnun lýð-
veldis er formlega lýst yfir á Lög-
bergi 17. júní 1944, og er þar geysi-
mikill mannfjöldi saman kominn.
Til Þingvalla berast þá árnaðarósk-
ir frá Kristjáni konungi tíunda, þótt
hann væri vitanlega andvígur sam-
bandsslitum. Alþingi kýs á Þing-
völlum Svein Björnsson fyrsta for-
seta íslands. Mikil hátíðahöld fara
fram víða um land þennan dag og
næstu daga. Síðar um sumarið ferð-
ast hinn nýkjörni forseti um land-
ið, og er hvarvetna vel fagnað.
Samsteypustjórn Hermanns Jón-
assonar fer frá vorið 1942, en Ol-
afur Thors myndar þá hreina Sjálf-
stæðisflokksstjórn. Sumarið 1942
fara fram alþingiskosningar og
aðrar um haustið vegna stjórnar-
skrárbreytingar. Sósíalistaflokkurinn
vinnur talsvert á í þessum kosning-
um og fær tíu þingmenn. Ekki tekst
að mynda þingræðisstjórn eftir þess-
ar kosningar, og í nóvember 1942
skipar ríkisstjóri utanþingsstjórn
undir forsæti Björns Þórðarsonar
lögmanns. Þessi stjórn fer með völd,
þegar lýðveldið er stofnað. Haustið
1944 myndar Olafur Thors sam-
steypustjórn Sjálfstæðisflokksins, Al-
þýðuflokksins og Sósíalistaflokks-
ins. Nokkur óánægja er í Sjálfstæð-
isflokknum með þessa samvinnu,
og fimm þingmenn flokksins lýsa
því yfir, að þeir styðji ekki stjórn-
ina. Þessi stjórn lýsir yfir því, að
hún muni hefja nýsköpun atvinnu-
lífs í landinu ! stórum stíl, og er
því oft kölluð nýsköpunarstjórnin
8. maí 1945 lýkur styrjöldinni í
Evrópu, og er þá mikið um dýrð-
ir víða um lönd. Mikil hátíðahöld
eru einnig í Reykjavík og Sigur-
geir Sigurðsson biskup flytur messu
í Dómkirkjunni að viðstöddum
helztu valdamönnum íslands og er-
lendum sendiherrum. En síðari
hluta dagsins verða miklar óspekt-
ir í Reykjavík. Brezkir sjóliðar,
margir ölvaðir, fara með hávaða
um bæinn og brjóta og bramia.
Þeir mölva rúður ! fjölda húsa svo
að tjónið nemur hundruðum þús-
unda króna. Annars er almenn-
ur fögnuður í landinu vegna þess,
að hildarleikurinn er á enda. Nokk-
uð skyggir á gleðina fregnin Um
það, að Guðmundur Kamban rit-
höfundur hafi verið myrtur í Kaup-
mannahöfn ! stríðslokin.
íslenzka lýðveldið.
Sveinn Björnsson var forseti ís-
lands til dauðadags 25. janúar
1952. Sumarið 1952 fóru fram for-
setakosningar, og var kosningabar-
áttan mjög hörð. Þrfr frambjóðend-'
ur voru í kjöri, Ásgeir Ásgeirsson
bankastjóri, séra Bjarni Jónsson
vígslubiskup og Gísli Sveinsson
fyrrv. sendiherra. Ásgeir Ásgeirs-
son var kjörinn og hefur verið sjálf-
kjörinn æ síðan, 1956, 1960 og
1964. Ásgeir Ásgeirsson forseti og
frú hans ferðuðust mikið um ísland
og fóru í nokkrar opinberar heim-
sóknir til útlanda, til Danmerkur,
Svíþjóðar og Finnlands 1954, til
Noregs 1955, til Kanada 1961 og
til Bretlands 1963. Ýmsir útlendir
þjóðhöfðingjar heimsækja ísland,
Friðrik 9. Danakonungur og drottn-
ing hans 1956, Gústaf Adolf Svía-
konungur og drottning hans og
Kekkonen Finnlandsforseti og frú
hans 1957, Olafur 5. Noregskon-
ungur 1961, Lyndon B. Johnson
varaforseti Bandaríkjanna 1963 og
Filippus hertogi af Edinborg maður
Elisabetar Bretadrottningar 1964. —
Haustið 1964 andaðist frú Dóra
Þórhal Isdóttir forsetafrú.
Flokkaskipun á Islandi hefur ekki
breytzt verulega í tíð lýðveldisins.
Að vísu voru 1953 stofnaðir tveir
nýir stjórnmálaflokkar, Þjóðvarnar-
flokkur og Lýðveldisflokkur. Þjóð-
varnarflokkurinn kom þá tveimur
mönnum á þing, en missti þá við
kosningar 1956. Flokkurinn hefur
þó starfað síðan, og við kosningarn-
ar 1963 gekk hann til samvinnu við
Alþýðubandalagið. Lýðveldisflokk-
urinn kom engum manni á .þing og
hvarf úr sögunni. 1956 gengu all-
margir menn úr Alþýðuflokknum til
samvinnu við Sóslalistaflokkinn, og
voru þessi nýju stjórnmálasamtök
nefnd Alþýðubandalagið.
Samsteypustjórn Olafs Thors, ný-
sköpunarstjórnin, lét af völdum
snemma árs 1947 vegna ágrein-
ings innan hennar um samning við
Bandaríkjastjórn um afnot af Kefla-
víkurflugvelli. Þá myndaði Stefán
Jóhann Stefánsson samsteypustjórn
Sjálfstæðisflokksins, Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokksins. Sú
stjórn fór frá seint á árinu 1949,
og þá myndaði Ólafur Thors hreina
Sjálfstæðisflokksstjórn. Hún fór frá
! marz 1950, og þá myndaði Stein-
grímur Steinþórsson samsteypu-
stjórn Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins, sem sat til 1953,
en þá myndaði Ólafur Thors sam-
steypustjórn sömu flokka. Árið 1956
myndaði Hermann Jónasson sam-
steypustjórn Framsóknarflokksins,
Alþýðuflokksins og Alþýðubanda-
lagsins. Hún fór frá ! árslok 1958,
og þá myndaði Emil Jónsson hreina
Alþýðuflokksstjórn. Seint á árinu
1959 myndaði Ólafur Thors sam-
steypustjórn Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins. Það ár var sam-
þykkt stjórnarskrárbreyting, land-
inu skipt í átta kjördæmi og hlut-
fallskosningar teknar upp allsstað-
ar. Stjórnarsamvinna þessara flokka
hefur haldizt síðan. Seint á árinu
UN*GFRÚ YNDISFRÍÐ
býður yður hið landsþekkta
konfekt frá. N ó Á.
HVAR ER ORKIN HANS NOA2
J>aS cr alltaf iianl lolkarlnn I hénnl Tntt-
JsMð okkar. Hta hsfur íallð Srklna hani
Náa einhvera staðár f hlaðlnu oe helttr
giðum vorðlaunnnt handa þelm, sem getuir
funðlð Krkina. TerOIaunln eru sttr keu-
fektkassl, fullur af heeta koafektl, eg
framlelðónflaa er auðvltað Srelgeetlsgeirð-
Ju Níi.
Nafn
HelmUi
ÖrkJn er 4 bU..
Blðast er ðreglð var hlaut verðlaunln:
Magnús Gunnarsson,
Litlagerði 14, Reykjavík.
Vínninganna má vitja í skrifstofu
Vikunnar. 26. tbl.
Sérstaklega góð hárúðun. — Heldur
hárinu mjúku og snyrtilegu allan
daginn. — Má nota eftir vild, án
þess að hárið verði stíft eða glans-
laust. — Takið eftir hinu sérstaka
verði.
EINKAUMBOÐ:
J. P. GUÐJÓNSSON
Skúlagötu 26 — Simi 11740
1963 lét Ólafur Thors af embætti
forsætisráðherra, og Bjarni Bene-
diktsson tók við. Ólafur Thors lézt
á gamlaársdag 1964 og hafði kom-
ið mjög við sögu ! íslenzkum stjórn-
málum hátt á fjórða áratug. — Mikl-
ar deilur hafa staðið um herstöðv-
ar Bandaríkjamanna á íslandi, á
Keflavíkurflugvelli og nokkrum
stöðum öðrum. Stofnuð voru Sam-
tök hernámsandstæðinga, sem hafa
nokkrum sinnum gengizt fyrir mót-
mælagöngum frá Keflavík og Hval-
firði til Reykjavíkur. 30. marz 1949
samþykkti Atþingi, að Ísland skyldi
ganga ! Norður-Atlantshafsbanda-
lagið. Þann dag urðu mjög alvar-
legar óeirðir við Alþingishúsið, og
hlaut allmargt fólk þar meiðsl, og
miklar æsingar voru í landinu fyrst
á eftir. Árið 1946 gekk ísland !
samtök Sameinuðu þjóðanna og sið-
ar í flest alþjóðasamtök á vegum
þeirra. Aðalfulltrúi Islands hjá Sam-
VIKAN 26. tbl. 29