Vikan - 24.11.1966, Síða 11

sumarleyfi skuli eytt, hefur áhuga
fyrir þroska barna sinna eða barna-
barna, fyrir knattspyrnuleikjum eða
kappreiðum.
Langalgengustu kvillar miðaldra
fólks eru öndunarfærasjúkdómar
ýmiss konar. Lungnakvef, lungna-
bólga eða krabbamein í lungum.
Allir þessir sjúkdómar eru algeng-
ari hjá borgarbúanum en sveita-
manninum, þjá fleiri reykingamenn
en bindindismenn á tóbak, fleiri
offeita menn en þá, sem eru í hæfi-
legum holdum, eru algengari hjá
þeim, sem hreyfa sig lítið, en hin-
um, sem hafa líkamlega áreynslu,
annað hvort við vinnu sína eða með
líkamsæfingum.
Af þessu er Ijóst, að ef þú færð
slæmt kvef, ber þér ekki að líta
á það sem „sjálfsagðan hlut" og
láta lækninn um að losa þig við
það. Það er þitt að byggja upp
vörnina við þessum kvillum. Borgar-
stjórnir iðnaðarborga reyna að af-
stýra því, að andrúmsloftið í borg-
unum verði mettað verksmiðju-
reyk. Sjálfur getur þá losað þig við
tóbaksreykinn, eða a.m.k. hætt að
reykja sígarettur. Þú getur gætt
þess að halda hæfilegri þyngd. Þú
getur athugað, hvort líkamleg
áreynsla þín er orðin of lítil. Ferðu
á bílnum til að setja bréf í póst?
Gengurðu þennan spöl, sem þú
þarft að fara til vinnu þinnar? Eða
kvartarðu yfir því að strætisvagn-
inn stanzi ekki nógu nærri, ef hann
hefur ekki viðkomustað alveg við
dyrnar?
Það liggur í augum uppi, að
verksmiðjureykur og tóbaksreykur
valda óhollri ertingu ( lungnapípun-
um. En því skyldi offita eða hreyf-
ingarleysi stuðla að því, að fólk
sé gjarnt á að fá kvef?
Brjóstholsvöðvarnir taka mikil-
vægan þátt í önduninni. Þeir soga
loft inn og ýta því út úr brjósthol-
inu, eins og það væri físibelgur,
með aðstoð þindarinnar, sem skil-
ur á milli brjósts- og kviðarhols.
Þindin er kúptur vöðvi og veit
bungan upp í brjóstholið. Þegar hún
dregst saman, verður hún flöt og
dregur loft inn í brjóstholið, og um
leið ýtir hún innyflunum niður á
við . Raunar geta þau ekki farið
niður á við vegna mjaðmagrindar-
innar, og hryggurinn varnar bví að
þau ýtist aftur, svo að útkoman
verður sú, að magaveggurinn ýtist
fram. Ef þú dregur andann mjög
djúpt, sérðu hvernig kviðurinn
þenst, sérstaklega ef þú liggur út
af.
En sé svo þykkt fitulag á maga-
veggnum, að hann geti ekki ýtzt
fram, verður þindaröndun óhugs-
andi. Þú notar þá eingöngu brjóst-
holsvöðvana, og afleiðingin verð-
ur sú, að slímið á slímhúð lungna-
pípanna dregst niður á við, en
þornar ekki upp af loftstraumnum
inn og út úr lungunum. Þegar þú
svo færð kvef, og sýklarnir berast
ofan ( lungun við öndunina, verður
þarna kjörin gróðrarstla fyrir þá.
Hæfileg líkamleg áreynsla gegn-
ir svipuðu hlutverki. Dýpri öndun,
sem áreynslunni fylgir, heldur
brjóstinu þurru, þannig að sýklarnir
ná þar síður fótfestu, þar sem þeir
þurfa mikinn raka til að þrífast.
Auk þess eykur hæfileg áreynsla
hreysti líkamans, svo að mótstöðu-
afl okkar gegn sjúkdómum verður
meira. Blóðrásarsjúkdómar koma
næstir á eftir öndunarfærasjúkdóm-
um, hvað fjölda tilfella snertir, hjá
miðaldra fólki, en eru þó helmingi
fátíðari en þeir síðarnefndu. En
þeir eru oft alvarlegs eðlis, krans-
æðastífla í karlmönnum og hár
blóðþrýstingur og æðabólga hjá
konum. Sama máli gegnir um krans-
æðastíflu og lungnakvef, að hún
er algengari hjá fólki, sem hefur
litla hreyfingu, algengari hjá offeitu
fólki og algengari hjá reykinga-
fólki.
— Furðuleg breyting til hins
betra.
A sama hátt og oft má lækna
eða koma í veg fyrir lungnakvef
með því að breyta þessum þremur
ofannefndu atriðum til batnaðar,
má einnig ráða bót-á æðaþrengsl-
um með sömu aðferð. Það er svo
ótrúleg bót að þv( fyrir mann með
æðasjúkdóm á lágu stigi að leggja
af, að hann verður að kynnast
þeirri breytingu af eigin raun til
að trúa henni. Aftur og aftur hef ég
rekið mig á það, hvernig blóð-
þrýstingurinn vex, þegar fólk fitn-
ar, og minnkar aftur, þegar það
grennist. Aukinn blóðþrýstingur
hefur það í för með sér, að æðarn-
ar hrörna fyrr en ella, og af því
leiðir myndun blóðtappa og slag
síðar á ævinni.
Æðabólga, sem er mun algeng-
ari hjá konum en karlmönnum, er
að nokkrum hluta arfgengur eigin-
leiki, sem kemur fram við langvar-
andi stöður, langvtnna hægða-
tregðu eða þegar konan gengur
með barn. Þér er að miklu leyti (
sjálfsvald sett að verjast þessum
sjúkdómi. Hafðu eftirfarandi hug-
fast: Þú skalt ekki standa, þegar
þú getur setið. Ef þú verðgr að
standa, reyndu þá að breyta stöðu
fótanna sem oftast. Láttu þungann
hvíla til skiptis á tám og hælum,
ýmist innan til á ilinni eða á jark-
anum, því að hver samdráttur
leggvöðvanna flýtir fyrir streymi
blóðsins aftur til hjartans. Hægða-
tregða stafar venjulega af skorti á
grófmeti ( fæðunni. Handfylli af
kornhýði, sem neytt er daglega, eða
All-bran (pakkamatur) til morgun-
verðar dugir oft til lækningar, án
þess að grípa þurfi til losandi með-
ala. Um leið og æðar á fótleggj-
um byrja að bólgna á meðgöngu-
t(manum ættu konur að fara að
ganga ! teygjusokkum.
Það er næstum jafn algengt, að
fólk leiti læknis vegna meltingar-
truflana og vegna blóðrásarsjúk-
dóma. Hjá karlmönnum er maga-
sár eða magabólgur algengasti
sjúkleikinn, en hjá konum melting-
arerfiðleikar og gallblöðrusjúkdóm-
ar. Magasár orsakast oft af áhyggj-
um, sem við eigum erfitt með að
ráða við, en aðrar orsakir maga-
sárs eru þess eðlis, að það stend-
ur í okkar valdi að losa okkur við
þær. Þar á meðal það að taka inn
verkjatöflur, án þess að borða um
leið eða drekka a.m.k. mjólkurglas
til þess að hlífa slímhúð magans.
Einriig það að borða óreglulega og
gleypa í sig matinn í flýti. Sömu-
leiðis þungur og mikið kryddaður
matur, miklar reykingar, mikil
áfengisneyzla og að unna sér ekki
augnabliks hvíldar allan daginn.
Með því að hugsa málið og leggja
niður fyrir sér má losa sig við
margar þessar orsakir.
Gallblöðrusjúkdómar standa (
sambandi við þungmeltan mat og
offitu. í síðustu styrjöld, þegar mat-
arskammtur okkar (( Englandi) var
rétt nægilegur til að seðja hungr-
ið og viðhalda Kkamanum, ein-
hverjar hollustu matarvenjur sem
við höfum búið við bæði fyrr og
s(ðar, heyrðu gallsjúkdómar til
hreinna undantekninga. En þegar
við höfum aftur nóg af öllu, fylgir
því hjá mörgum okkar, að við borð-
um of mikið af þungum og bragð-
sterkum mat. Það kemur ekki oft
fyrir, að við borðum minna en við
erum vön. En hversu oft kemur það
ekki fyrir, að við förum fram úr
venjulegum skammti.
Fjórði algengi krankleikinn hjá
miðaldra fólki er ýmis konar sjúk-
dómar í liðum. Læknar kannast
orðið vel við gigt í hnjám og fingr-
um, sem kemur fram hjá konum á
seinna breytingaskeiðinu, og oft
fylgir einnig þyngdaraukning ( kjöl-
farið. Það reynir mikið á þessi liða-
mót. Fingurnir eru á stöðugri hreyf-
ingu allan daginn, og á hnén reyn-
ir mikið, þegar cið stöndum.
Röntgengeislar sýna, að um þenn-
an aldur verða beinabreytingar,
þar sem mikið hefur reynt á bein
og liðamót eða þau hafa skadd-
azt. T. d. við liðamót stórutáar, ef
táin hefur skekkzt vegna óholls
fótabúnaðar. Það er sorglegt að
sjá, hvernig ungir menn hafa far-
ið með fætur sína með því að
fylgja támjóu skótízkunni, og nú
sjást í fyrsta skipti líkþorn á fót-
um ungra manna .
Verkir ( mjóhrygg og niður (
læri ed óalgeng óþægindi miðaldra
fólks. Venjulega stendur þetta í
sambandi við breytingar ! hryggn-
um, en þær orsakast af miklu
ólagi á hann vegna rangra Kkams-
stellinga. Frumorsökin er slæm
Framhald á bls. 40.
OG VIÐ HESTAHEILSU
47. tw. VIKAN 11