Vikan - 16.01.1969, Síða 8

í þessari grein er rætt við Einar í Hvalnesi og fleiri sérstæða per-
sónuleika úti á landi. Myndin hér aff neðan er af veginum fyrir
Spilli. Hér til hliffar er Suðureyri við Súgandal'jörff og á næstu
síðu Höfn í Hornafirffi.
Ólafsfjöröur liggur í suðvestur
frá mynni Eyjafjarðar, milli
Hvanndalabjargs að vestan og
Vámúla að sunnan. Fjörðinn
byggðu fyrst norrænir víkingar,
Gunnólfur gamli og Ólafur
bekkur. Byggðin er girt háum,
torgengum fjöllum og að henni
liggja grýttar, brimsorfnar
strendur. Það þurfti því hvassa
brún og óveilt skap til að leita
þar landa og taka sér bólfestu.
Einn afskekktasti bær, sem
byggður hefur verið á íslandi
eru Hvanndalir, austasti bær í
Hvanneyrarhreppi. Eigandi býl-
isins er nú Árni Jónsson bóndi
á Syðri-Á í Ólafsfirði. Býlið var
af og til í byggð allt fram um
síðustu aldamót.
Ekki er þaðan alltaf greið leið
til næstu granna, lending með
öllu ófær nema í aflandsvindi
eða ládeyðu. Og á landi aðeins
fært um Vikurbyrðu i Héðins-
fjörð, og þó því aðeins að vetri
til, að hagstætt sé veður og færi.
í Hvanndölum eru sumarhagar
mjög góðir, og hafa Ólafsfirðing-
ar oft flutt þangað fé sitt til beit-
ar.
Til eru um það munnmæli að
þar vaxi ódáinsakur sjálfsáinn.
Eitthvað verpir þarna af veiði-
bjöllu og fara menn stundum í
eggjafar.
Á Ólafsfirði býr maður rúm-
lega hálf áttræður, mikill að
vallarsýn og ber höfuð hátt.
Karlmenni mun hann vera og
gengur óstuddur að kalla, þó
hefur hann stafprik í hendi og
ber því all óþyrmilega niður í
frerann þegar honum finnst að
leggja þurfi sérstaka áherzlu á
hugsanir eða mælt mál.
„Ég veit ekki hvað er verið að
gera með þessa sendiherra út um
öll lönd, til að vera þar á fylli-
ríi. Ég held það væri nær að
koma heim með þessa pilta og
senda þá til sjós. . . . Og vera svo
að príla með stengur upp um öll
fjöll og setja þessa andskotans
kassa í hverja stofu til að eyði-
leggja augun í fólki og svíkja af
því vinnu. —• Þeir klára sig í
Grímsey.“
Jónas Jónsson er gömul sjó-
hetja og ómyrkur í máli. Faðir
hans Jón Magnússon frá Kálfsá,
var hákarlaformaður og fórst
með þilskipinu Stormi í aftaka-
veðri á útmánuðum 1897.
Jónas er nú hættur sjóförum
en þó aldrei óvinnandi og nú við
hagnýtingu þess afla sem aðrir
yngri flytja að landi.
En Jónas hefur jafnan þannig
séð fyrir hag sínum, að einhverja
fleytu ætti hann, svo mögulegt
væri að komast út úr firðinum,
íinna hógvært vagg öldunnar og
saltan keim hafsins.
Hvaða ár það var skiptir ekki
máli, en það var á þeim tíma,
sem veiöibjallan var orpin út á
Hvanndölum.
Einhver félagi var fús til að
fara með honum í eggjaleit.
Veðrið var lygnt, en ekki höfðu
þeir langt farið þegar yfir skall
myrkviðrisþoka. En þeir hafa
nokkurs konar radar í kollinum
sumir sjóvönu Ólafsfirðingarnir
að minnsta kosti á þeim leiðum
sem næst liggja byggð þeirra.
Og í Hvanndali komust þeir,
björguðu bát sínum upp í bakk-
ann og lögðu svo á land upp í
leit að eggjum, skyldi annar
ganga niður við bakka en hinn
nokkru ofar, og fara svo um dal
þveran. Þokan var hin sama og
sá því nær ekkert til. Ekki hafði
Jónas lengi farið er hann sér, að
hann telur glitta í egg gegnum
þokuna, gengur þar til en undr-
ast þó jafnframt að hann skyldi
greina það í þeirri fjarlægð sem
staðurinn var eða hreiðrið, sem
hann taldi vera. Þetta reyndist
þó nokkuð annað, því aðeins var
um að ræða steinvölu egglaga og
því nær hnefastóra. Jónas tekur
upp steininn, vegur í hendi sér,
en kastar síðan út í þokuna.
Hann var ekki í Hvanndali kom-
inn til að safna grjóti — „nei,
ónei“.
Þegar þeir félagar hafa geng-
ið um yfir dalinn, snúa þeir aft-
ur til baka og ganga nú nokkru
innar. Jónas gengur hraðar en
félagi hans. Egg höfðu þeir eng-
in fundið ennþá. — En, jú ekki
bar á öðru, þarna var þá loks-
ins eitt egg. Jónas greikkar spor-
ið. „Ja, hver andskotinn, þetta
er þá steinn aftur, já meira að
segja sami steinninn og áður.“
Var ekki annars dálítið merki-
legt með þennan stein. Það var
varla einleikið hve langt hann
sást í þokunni, og svo þetta að
ganga tvisvar fram á hann. —
Hann tekur steininn, stingur
honum í vasann og af eggjaleit-
inni verður ekkert meira, enda
þokan svo dökk að því nær mátti
telja útilokað að finna hreiður,
þó þau einhver væru.
Þeir félagar ganga að bát sín-
um, hrinda honum á flot og
halda heim í Ólafsfjörð.
Þegar Jónas var setztur inn,
tekur hann steininn úr vasa sín-
um og virðir fyrir sér. Þetta er
ósköp venjulegur steinn, að því
er virðist ekkert merkilegt við
hann að sjá. En hann er nú einu
sinni kominn utan úr Hvanndöl-
um og heim á stofuborðið hjá
Jónasi Jónssyni.
Þar sem ég sit heima hjá öld-
ungnum á húmdökku haust-
kveldi, segir hann mér þessa
sögu, svo tekur hann upp úr vasa
sínum lykil, nær í peningakass-
ann sinn, tekur upp úr honum
efri skúffuna, fer niður á botn-
inn og kemur með bréfhnoðra,
sem hann leggur á borðið. Þeg-
ar hann hefur vafið þar utan af
kemur Hvanndalasteinninn í
ljós. í mínum augum ekkert frá-
brugðinn mörgum öðrum, sem
ég áður hef séð. — Og þó, ef til
vill eru engir tveir hlutir ná-
kvæmlega eins.
„Já, hérna hefur hann nú leg-
ið síðan og engum til óþurftar,
því eftir að hann kom hér á
botninn hefur kassaskömmin
sjaldan verið alveg tóm. — Ég
er svo sem ekkert hjátrúarfull-
8 VIKAN 3-tbI'