Vikan - 16.01.1969, Síða 44

aðallega eftir lágu borði. Það var
fagurlega skreytt gulli og á því
stóð lítil vog. Ég beið eftir því
að hann yrti á mig.
Hann var lítill og gráhærður;
rauða kollhúfan var svolítið á
ská. Hann horfði rannsakandi á
mig og sagði svo: — Nú, hvað?
Ég svaraði: — Ég get boðið þér
fisk í haust, þú hefir aldrei keypt
fisk af mér.
— Þarftu að fá peninga?
— Kannski helminginn. Ég
nefndi verðið. Hann horfði á mig
og hugsaði sig um andartak, og
það gladdi mig, þegar hann sagð-
ist vilja kaupa af mér fisk, og
að hann vildi gjarnan borga
strax.
Ég sagði: — Ég þarf raunar
ekki á peningunum að halda.
Hann horfði undrandi á mig og
brosti. Þeir virtustu allir bera
traust til mín, þótt faðir minn
drykki og yrði óður. Fötin mín
voru ekki falleg, slitin vinnuföt,
eins og veiðimenn nota daglega;
víðar buxur, ilskórnir reimaðir
upp leggina, stuttur jakki og
rauður léreftslindi. Ég tók
pyngju úr beltinu og rétti hon-
um átta eða tíu perlur í lófanum.
Án þess að segja nokkuð gekk
hann að borðinu þar sem vogin
stóð. Svo setti hann stækkunar-
gler fyrir annað augað og skoð-
aði perlurnar vel og vandlega,
vó þær svo, eina og eina í einu.
Hann náði svo í skrúfumálstokk
upp úr einni skúfunni og mældi
perlurnar, skrifaði svo eitthvað í
litla bók.
— Áttu margar?
— Ég get náð í fleiri, en það
tekur tíma.
— Hvar finnur þú skeljar
núna? Ég hélt að grynn'ngarnar
væru orðnar þurrausnar.
— Ég finn eina hér og aðra
þar, ég þekki vatnið betur on
flestir aðrir. Hann brosti og
sagði svo:
—- Jæja. Ég get komið þeim i
verð fyrir þig, ég sendi þær vin-
um mínum, sem eru mjög á-
byggilegir. Svo skiptum við jafnt
á milli okkar.
— Helminginn? Er það rétt-
látt?
— Þú stendur þig við það. Þú
færð samt meira en þú getur
fengið hér í Bralavan, það veiztu.
Ég vissi það. Hann hafði ekki
sama hátt á og aðrir perlukaup-
menn, — ekki eins og armenskir,
eða grískir, eða sýrlenzkir, ekki
heldur eins og Persar. Það vissu
allir að hann var mjög sannsög-
ull, þessvegna hafði hann náð til
sín mest allri teppaverzlun í ná-
grenni Bralavan og hinum meg-
in við vatnið. Fyrir mína tíð
hafði hann einnig verzlað með
perlur, en rányrkja var búin að
eyðileggja perlumiðin. Það hafði
vaxið upp stofn af smáskeljum á
einstökum stað, aðalega við ár-
ósinn, rétt hjá húsinu mínu. Ég
veiddi þær stundum, en aldrei að
degi til.
44 V1KANT 3- tw-
Ég sagð.i: — Þú sýndir mér til-
trú og ég treysti þér. Ég veit þú
segir ekki frá þessu. Það halda
allir að það séu ekki perluskelj-
ar í vatninu lengur.
— Það er rétt . látum okk-
ur nú sjá, sagði hann stuttlega.
Án þess að hugsa mig frekar um
hvolfdi ég öllum perlunum úr
pyngjunni, hundrað og fjórtán
dýrmætum perlum. Hann horfði
aftur snöggt á mig og brosti. Og
brosið hans var hlýtt og gott.
Eftir að hann hafði skoðað perl-
urnar í stækkunarglerinu, vegið
þær og mælt, sagði hann: — Ég
hefi kaupanda í stórborgum
Evrópu, ég sendi þær ekki til
kaupenda hér, Arpad, þú ert
ríkur maður, af veiðimanni að
vera ertu forríkur. Viltu fá
kvittun?
— Ég þarf enga kvittun, svar-
aði ég. — Kvittun hjálpar ekki
mikið ef eitthvað kemur fyrir.
Ef eitthvað hendir mig, sem get-
ur alla hent, þá færðu móður
minni elskulegri peningana, hún
hjálpar þá okkar nánustu og
skyldmönnum af ættkvíslinni, og
svo er hún þá tryggð til æviloka.
HÍún á ekki svo gott. En
faðir minn má ekkert vita, því
hann drekkur upp allt sem hann
fær. Það er ekki hægt að treysta
þeim sem drekka of mikið, hann
er ekki sjálfráður gerða sinna.
Gamli teppakaupmaðurinn
hneigði sig lítillega, og lét mig
skilja það að hann væri mér
sammála, en að hann ætlaði samt
sem áður að láta mig hafa kvitt-
un. Það skaðaði ekki að hafa
hana, og móðir mín yrði að hlýða
lögunum, ef hún átti að skipta
fénu, annars væri allt ólöglegt.
Hann ætlaði að reikna út hve
upphæðin væri mikil, og svo
skyldi hann og síðar synir hans,
vera mér innan handar og geyma
féð. Við töluðum lengi saman og
vorum á eitt sáttir. Hann sagði
að ég gæti svo sótt skjölin síðar
um daginn.
Ég bað hann um hundrað silf-
urpeninga. Hann flýtti sér inn og
kom aftur um hæl, með þungt
peningaskrín í höndunum.
Þegar ég hafði fengið pening-
ana gekk ég á fund gamla kenn-
arans míns. Hann heitir Hamun
og bjó í litlu steinhúsi við stíg-
inn, sem lá upp að hæðunum við
Bralavan. Hann var nú orðinn
mjög gamall, lítill, visinn og
fátækur, en augun voru skær og
greindarleg. Hann bauð mér
auðvitað inn, en ég varð að sæta
vindum, til að komast aftur
heim, svo ég rétti honum fimm-
tíu silfurpeninga. Hann skildi
þetta ekki og varð alveg ringl-
aður. Hann gat ekki tekið við
svona miklum peningum af fá-
tækum veiðimanni
Ég sagði honum að ég væri
ekki svo fátækur lengur, en ég
talaði ekkert um perlurnar. Ég
sagði honum að ég hefði veitt vel
og að byggið og geiturnar gæfu
mér töluvert í aðra hönd. Ég gat
loksins talað um fyrir honum, og
svo lofaði ég að láta hann hafa
fisk með haustinu, eitthvað af
byggi og fleiri silfurpeninga. Ég
sagði honum að ég skuldaði hon-
um miklu meira. Það væri líka
aumi maðurinn sem ekki borgaði
skuldir sínar, þegar hann gæti.
— Þú kenndir mér það sem eng-
inn af veiðimönnunum kann, þú
kenndir mér að lesa og skrifa og
reikna. Þú sagði mér frá ókunn-
um löndum, fólkinu og dýrunum,
og þú lofaðir mér að skoða
myndir í stóru bókunum þínum.
Ætti ég ekki að greiða þér fyrir
það? sagði ég. Ég sagði honum
líka að mér þætti leitt að hafa
ekki getað greitt þetta fyrr.
Sonur á að greiða skuldir föður
síns, faðir sonar síns, og vinur
greiðir fyrir vin sinn, þetta hafði
hann sjálfur kennt mér.
— Arpad, Arpad, ég sagði það
alltaf að þú værir mikið og gott
mannsefni, þú ert líka laglegasti
ungi maðurinn hér um slóðir,
sagði hann, til að gleðja mig.
Hann var með tárin í augunum,
þegar hann faðmaði mig.
— Segðu mér nú sannleikann,
heldurðu að fólk fyrirlíti mig
vegna þess að faðir minn drekk-
ur og fær æði? spuði ég, angist-
arfullur.
— Arpad, Arpad. Nei, enginn,
eða næstum því enginn . já,
þeir eru heimskir sem gera það,
og maður á aldrei að hlusta á
það sem heimskir menn segja.
Sterkir menn skipta sér ekki af
því sem hvíslað er í krókunum.
Hjá þeim heimsku er ekkert
samband milli tungu og heila.
— Þú hefur á réttu að standa,
sagði ég. — Ég skal ekki taka
mark á heimskuhjali, ég skal
reyna að verða styrkur maður og
góður. Þeir eru ekki vondir, það
eru engir menn vondir, en þeir
hafa ekki meira vit, þeir eru
aumkunarverðir. Já, þeir eru
ekki skynugri en dýrin. Það
verður að hjálpa þeim sem ekki
skilja betur.
— Ó, Arpad, ef allir væru eins
og þú, sagði hann með alvar-
legri rödd.
— Ef við lærðum að hjálpa
hver öðrum, þá væri friðsælla á
þessari jörð. En, — en
Skjölin voru tilbúin, teppasal-
inn hélt sínum hluta þeirra, ósk-
aði mér góðrar ferðar og góðrar
heilsu um alla framtíð. Ég sótti
sjónaukann og gekk svo niður
á aðeins það bezta skilið