Vikan - 13.09.1973, Síða 7

byggðarlaga. Að visu átti svo að
heita, að vegarsambandi væri
komið á milli Spangareiðis og
Mandal fyrir aldamót, en vegur-
inn var ófullkominn og ferðin tók
fjórar klukkustundir meö hest og
kerru, svo að flestir kusu að fara
sjóleiðina, ef þeir áttu erindi i bæ-
inn. Oftast var „bæjarbátnum”
róið, en stundum undu menn upp
segl.
En nú hefur billinn leyst
„bæjarbátinn” af hólmi sem
flutningatæki Spangareiðisbúa og
á hverju sumri flykkjast ferða-
menn til þessa friðsæla byggðar-
lags, sem áður var svo fjarri al-
afaraleið.
Spangareiði er ein af elztu
byggðum Noregs. Sjálf lega stað-
arins gefur til kynna, að þar hljóti
að hafa risið byggð jafnskjótt og
menn fóru að taka sér bólfestu á
strandlengjunni. Spangareiði er
kunnugt úr fornum ritum, m.a. er
þess viða getið i konungasögum.
Það segir þó ekki alla söguna, þvi
aö þar hafa verið grafnar úr jörðu
mannvistarleifar bæði frá járnöld
og bronsöld.
Sjálft heitið Spangareiði er
dregið af orðinu spöng, sem
merkir mjór landrimi, og staður-
inn ber nafn með rentu. Ef litið er
á kortið, sést glöggt, að Spangar-
'eiði liggur á mjóum rima milli
Njerve-fjarðar og Lene-fjarðar.
Yfir þetta lága eiði, sem er aðeins
nokkur hundruð metrar á breidd,
drógu menn skip sin áður fyrr til
að losna við áhættusama siglingu
fyrir Liðandisnes. Til eru sagnir
um að skip hafi verið dregin yfir
eiðið þegar á vikingaöld, og þó að
ýmsir sagnfræðingar dragi þær
frásagnir i efa, verður ekki i
fljótu bragði séð, hvað hefði átt að
vera þvi til fyrirstöðu, þar sem
vitað er, að langskipin mátti auð-
veldlega draga á land.
Spangareiði er einnig þekkt úr
fornaldarsögum. Bæði Völsunga-
saga og Ragnars saga loðbrókar
greina frá hinu fræga ævintýri,
sem nefnt hefur verið fyrsta
ástarsaga Suður-Noregs.
Sagan segir, að maður nokkur,
Heimir að nafni, kom haustkvöld
eitt til bæjar þess, er heitir á
Spangareiði og beiddist gistingar.
H'ann var kominn um langan veg
og klæddur förumannsklæðum,
en fátækur var hann ekki. Hann
var fóstri Aslaugar, dóttur Sig-
urðar Fáfnisbana og Brynhildar.
Heimir bar meö sér hörpu eina,
og var svo haglega gerð, að i
henni faldi hann Aslaugu, er þá
var þrevetra, og gnægð gulls, silf-
urs og dýrra klæða. Þegar mærin
grét, sló hann hörpuna. Þá þagn-
aði barnið og hlýddi á strengleik-
inn.
A Spangareiði bjó karl sá, er
Aki hét, og kerling hans Grima.
Aður fyrr drógu menn skip sin yf-
ir ciðið til þess að losna við hættu-
lega siglingu fyrir Líðandisnes.
Húsin i Höllen eru umkringd görðum og grasflötum. vorið kemur snemma og haustin hly.
Kerling sá kögur á dýru klæði
hanga út úr hörpunni. Einnig sá
hún glitta I gullhring undir tötrum
förumannsins, er hann bakaöist
við eldinn um kvöldið. Hún eggj-
aði þvi Aka að drepa Heimi á
meðan hann svaf.
Eftir dráp Heimis braut Grima
upp hörpuna til að ná gersemum
hans, en fann þá Aslaugu. Hún
var hið fegursta barn, er menn
höfðu augum litið. Aki og kona
hans voru ófrýnilegri en almennt
gerðist og til þess að menn efuð-
ust ekki um að hún væri þeirra
eigin dóttir, bar Grima tjöru i
höfuð henni og kallaði hana
Kráku.
Dag einn kom Ragnar konung-
ur loðbrók skipum sinum við
Spangareiði. Hann sendi mat-
sveina sina á land til bæjar Aka til
að baka brauð, en þeir komu aftur
með brennt brauð, þvi að þeir
höfðu séð konu svo fagra, að þeir
ætluðu, að engin mundi henni
vænni vera i veröld, og höfðu þvi
gleymt að gæta bakstursins. Kon-
an var Kráka, sem nú var gjaf-
vaxta mær og hafði greitt sér og
þvegið, þegar hún sá til manna-
ferða.
Þá gerði konungur boð eftir
henni. Hún átti að koma hvorki
klædd né óklædd, hvorki mett né
ómett og ekki einsömul, en þó
mátti henni enginn maður fylgja.
Og Kráka kom. Hún hafði sveipað
um sig silunganeti og lét utan yfir
falla hár sitt, sem huldi hana alla.
Hún hafði bitið I lauk og hund lét
hún fylgja sér.
Konungur fékk þegar ást á
Kráku, en hún neitaði að fara með
honum. Vildi hún, að hann lyki
fyrstþeirri för sinni, er fyrirætluð
var, og ef hann yrði sama sinnis
að þvi búnu, skyldi hann aftur
koma og mundi hún þá verða
drottning hans. Konungur var
sama sinnis, er ferðinni var lokið,
hann kom aftur að Spangareiði og
hafði á burt með sér drottningar-
efni sitt.
önnur gömul sögn greinir frá
þvi, að eitt sinn er þeir voru
staddir á Spangareiði Ölafur kon-
ungur Tryggvason og Einar
þambarskelfir, hin annálaða
bogaskytta, hafi þeir orðið ásáttir
um að eiga saman skotkeppni til
þess að úr þvi fengist skorið, hvor
Framhald á bls 36
U?*i O

37. TBL. VIKAN 7